De Sapientia, Lib. II.      51 f
dicam- Ca;terum fumma glorias ratio triplex vt diximus eft : alia enim fablis atque operi-bus conftat, aliafcriptis, alia hominum me-moria : hominum memoria conftant omnia, qua: admirationem parere folent: haecautcm vel ex fe magna funt, vel hominum folum exiftimatione. Nam bella & fcelera memoria hominum digna funt, at naturalem fapientiam minime fpeblant. Quaecunque enim folum ad hominum opinionemexcogitantur, ad humanam fpeblant fapientiam: qua: verb per fe Sc magna funt, & virtute digna, ad naturalem. Hare enim in vniuerfum ratio vtrun-que genus diftinguit ac feparat, & ideo fee-lerum 8c bellorum induftriam ac curam , ad fapientia: naturalis confiderationem non per-tinentes, in pofterioves libros reiicimus. Ve-rum quantum ad naturalem fapientiam ipe-blat, fablorum memorabilium triplex eft genus, vel necelfariorum, vel vtilium, veldele-btabilium. Eft autem in his duplex ratio, vel inuentionis,vel perfeblionis •, ergo neceflaria in artibusconnumerantur vtilia: turn in arti-bus turn in moribus : delebtabilia feientiis Sc artibus quibufdam communia funt. Celebra-mus Apellem & Zeuxim , quod pi ¿tores fue-rint celeberrimf.Philoclem -/Egyptium Clea-tcmque ac Cleophantum Corinthios quod inuenerint; illi quidem abfque coloribus,hic verb etiam coloribus additis. Sic & Dibada-tes Sycionius celebratur a plafticz inuentio-ne,a perfeblione Gorgaftus Damophilufque, Grasci ambo. Inuenit Sc Muraenarum viuaria C.Hirius. Qiiis neget nulla neceflitate,fed ad voluptatem tantum & Apitiuscum Lucullo, quamuis nihil inuenilfent celebre. Inluxuria eius tamen magnitudine celebrantur ? verum pars ea qua: ad voluptatem tantum pertinet, naturalis fapientia: portio non eft, fed huma-nas; quam tamen ab hac diuellere propter ni-miarn fimilitudinem nequiui. At verb pibtu-ra quanquam ad deleblationem fit, quia ta-men genus hoc deleblationis honeftum eft,ad naturalem fpeblat fapientiam. At in genere vtilium admiramur Socratem, quod tarn per-fe£te philofophatus fuerif.laudamufque Tha. letem, quod primus philofophandi initia dederit. Igitur fapiens quasret, an fuffice-re pollit in horum trium aliquo inuenire quicquam vel perficere. Namillud Horatij: Surnite mater tan? veftris cjni feribitis aqua Viribus: (¿Tverfate diu qutdferre recufent, jQjtjd valeant humeri.
   Non folum de feribentibus, fed etiam de his qui aliquid magni perficere contendunt, omnibus diblurn intelligatur. Nam non omnibus omnia conueniunt : nec ex aequo fa-pientia vniuerfis conuenire poteft: nanque cum aliquibus ex toto natura negata fit, ne-cefle eft etiam plures efle, quibus etiam ma-gno labore exigua pars concedatur. Atque vt diuerfa genera felicitatum , nec aequalis om-nibus conuenit beatitudo : fed in omnibus etiam fupercceleftibus non exigua differentia 8c magnitudinis & generis foelicitas eft, feu ad Philofophos refpicias feufacne credas paginae. Sic & fapientia: genera diuerfa funt: cumque pauci ad culmen eius peruenire pof-£nt: fic omnes diuerfis gradibus fapientiae exornantuc, vt minor pars nobiliori nature
concefla ridiculum hominem faciat, maior infirmiori homini incommodum pariat. Quia non rideat fenem pueriles Indos apprime callentan , & regem hiftrionicam ? atque e di-uerfo , quis hiftrionem de regni adminiftra-tione etiam reble fentientem diutius ferat, rufticumque conabitur docere , vt elegantut Latine loquatur ; Itaquevtfingulorum diuerfa natura hominum eft, fie fingulis fuá debe-tur fapientia: portio, atque ex accommodato genere fumpta.Quamobrem Philippus ille iu-re mérito Magnus Alexandripater, cum au-dillet filium tibia pulchre cecinilfe, ilium coarguit,indoluitque quod artem minime re-giam plus impendió calleret. Quantum ob-fuit quám indecens Neroni cithariftica, qua: in priuato hominelaudibus fuilfet profequen-da. At verb operum ratio pene fimilis, atque in ea ftudium regibus & priuatis inaequale: illis facile eft operum magnitudine asternam memoriam fibi parare. Sic Artemifia Caria! regina Maufoleum coniugi condidit , fepul-chrum mira arte ac magnitudine,cum Lycios expilaretob immenfioperis impenfam.Semi-ramis Babylonem adificauit, non folum am-plitudine ac craflitudine , turn etiam arte do-morum ac hortis penfilibus j & Minos laby-rinthumin Creta, & in Italia non minorem fepulchri molem , ne vel in hoc Italia cate-ris cederet Prouinciis,Hetruriae Rex Porfena; 8c Aigypti Reges extruxerunt Pyramides, opus quidem inordinatum , fed ea magnitudine ac firmitate, qua fidem omnem fupera-ret: quarum quae minima eft omnium , omnibus tamen admirabilior eft , qubd á Rhodope meretricio qua:ftu, quae etiam olim fer-ua fuerat, exaedificata eft. Itaque cunni for-didum lucrum fpeblare licet cum ampliifimo-rum regum potentia decertantis. At Xerxes Hellefpontum ponte iunxit; 8c Darius Bo-fphorum cum aduerfus Scythas proficifcere-tur. lfthmum fodere tentauerunt Demetrius Rex, Caefar Diblatof, C. Caligula, Nero-que : omnes incaífum infauftóque exitu. Sed & lfthmum qub Iberia & Albania Armenia: iungitur, Seleucus Nicanor diuidere conatus vt Cafpiomari Mediterraneum committeret, qui & ipfe occifus eft. Ergo ha:c ad gloriara immortalem fpeblant, in quibus etiam vo-luifte folum memoria tamen dignum fuit.At verb priuatorum eadem potentia non eft,ftudium non leuius. Namque cum Phidias Mi-neruam opus fane admirabile Athenienfibus fabricalfet,clypeo fuamipfius imaginem tanta arte infculpíit,vt amota ea tota imagodif-folueretur.Itaque in Parthenone pofita ebúrnea ftatua, & duplicis miraculi argumentum erat: & auiditatis immense gloria: aflequen-¿x. ipfius aubloris. Simili argumento Sc So-ftratus Gnidius cum turrim Ptolemseo in Alexandria; portu náuigantibus exxdificailet, marmóreo lapidi ha:c inferipfit : Softratus Dexiphanes Gnidius Diis Nauigftntibus fa-lutiferis : demum obdubla inferiptione leui calce, fuper impofuit regis nomen , vt cum breui tempore calx excideret, fabri non regis in sterno lapidem nomen reliqueretur. Bal-lifarius crucem auream pondo centum gem-mis vndequaque preciofioribus ornatam , ex manubiis bellicis Uteris Grazcis Latinifque V u 4 yibtorias