Viiïêt , quòd Radelchis de tali re decertaret, & putaret, nt ipfe Principatus honorem obtinere valeret , propter invidiam alta trahens fufpiria, tamdem intra fe cogitavit , qualiter ei omnimodo valeret ede contrarius. Una denique die dum fæpedidus Sico pergeret ad balneum , ipfe Rofrit nempe talia cernens, famulis fuis prorfus præcepit, ut citius cum eo ad balneum properarent , ut quoniam nequibat in patulo cum iplo fermocinari , laltem nempe loqui cum iplo in balneo valeret. Sed ut diximus, dum balneum introiiffet, Siconem ibidem invenit, atque juxta eum refedit. Dum denique Sico capud fapone inungeret , clam Rofrit dorfum ejus coepit abluere dum Sico fifeitabat, ac diceret : Quis eft ille , qui meum dorfum aqua perfundit ? ipfe ftatim dorfum linquens , aquam capiti ejus fundere coepit, adnedens : Sile Sico , nunç fle , quia Rofrit ego fum . Cùm vero Sico vocem ejus cogno-viffet, illico exiliens cum magno pavore dixit: Quid eft, quòd de me illufonem , fmulque & injuriam facis ? Quis talia cognof?et , & rton irridebit mihi ? Cui Rofrit : In proximo , f propitium Chriftum fentiam , tuo capiti f aptatam (6i) habebis Coronam . Ad hæc Sico : Exui ego fum : mihi autem talia minime dicite . Ipfe idem Rofrit : Tantum mihi per jusjurandum fponde, ut de meo honore , fi non augeas, nec minuas , quia Deo propitio omnimodo talia ftu-, denter adimplebimus . Ad hæc Sico : Terra vcftra efi : in veftra denique poteflate fum: quod bonum quippe , & utile veftris comparet oculis , facito . Ego nempe de tuo honore fi non augmentabo, nec diminuam . Ab illo denique die Audenter quippe ipfe Rofrit, exinde omnimodo decertabat.
A
CAP. XXXIX.
IPfe , de quo diximus , Princeps avaritiæ, fimulque & difeordiæ garrulus erat, &in-jufta conlilia cum fuis cognatis eis læpiffimè inferebat ; nec non & illuitriffimos viros minis & indignationibus vehementer afficiebat; ino-pes vero , & ignobiles vehementer opprime- D bar . Et, ut fertur, equo unius illuftns Viri, cujus nomen Dauferius fuit , pater , ut diximus , Rofrit , & Potelfrit, ufque ad nates in fcalis ipfius Palatii caudam turpiter cædere fecerunt . Dum fui cognati talia operarentur, populufque terræillius talia cerneret, prolier-natis animis, de morte ejus, ut diximus, cogitare coeperunt ; fed metuebant plané inter le de tali re in patulo talia pandere . Caufam vero , ob quam terga equi foedarunt , fubfe-quens fermo declarat. Domus fæpe diUti Dau-ferii erga plateam erat nimirum conftruda : fadum eft namque, ut Princeps inde tranfiret cum cognatis . Foras nempe projecit aquam, nimirum Dauferii famulus nefeientibus eundis, ita ut fuper nates equorum , fuper quos equitabant Principis cognati, tangeret aqua . Denique ipfi valde irati funt, manifeftalque injurias vendicare nituntur, adnedentes : Ex animis fuis cognovimus , nempe honoris injurias videlicet noftri . Dum verb cum ira Palatium adiiffent , rem , quæ acciderat intimaverunt
(fa.) Pro feptam , circumdatam .
(63) Expeditio haec in Beneventanos fadla videtur anno 791. Aftronomus enim in Vita Ludovici Pii Tom. Ii. Du-Chelnii hacc habet ; Ludovicus eo olino fratri Pippino fuppeti-is ferre
C
Principi . At Princeps fatuus in hunc modum promit talia dida : Ite mei, veftrafque injurias vindicate, cognati . Cùm vero Dauferius de-veniffet Palatium , illi namque quofdam ex fuis miferunt, & , ut diximus, album Dauferii equum turpiter foedarunt . Quidam enim Potelfrit ejus filium acclamans , quæ acciderant pandit per ordinem rei. Atilii ut erantaftuti, illum equum ad propriam domum miferunt, aliumque equum venire fecerunt . Dum illorum pater ex more folito, ut in equum afeen-deret, deveniret , fuum equum ibidem minime invênit, atque famulum fuum percontavit: Quidnam eft faltum de meo equo ? Ille excufa-tionem inferens, inquit : Equi inter fe , mi Domine, fremue'runt, & retinaculum equi Domino noftro ruperunt ; ficque & per plateas, & inhonefta loca deambulante , atque in luto fe volutante, proinde nequaquam potui illum huc def rre. Ille vero hæc audiens, equum afeen-dit , & rediit domum .
Itaque cùm fæpedidi filii domum rediiffent, mœlto vultu fe fe genitori objecerunt . Dum percontarentur à genitore , cur non ficut heri, & nudius tertius fuis natis facies cerneret: ipfi nempe in hunc modum talia verba prom-ferunt : Utinam nuper mortui fuiffemus quando in cunis bajulabamur, & non haClenus in hac urbe manfiffemus, ut tam fcedum noftri honoris hodie cerneremus. Cùmque propter hæc pater in fermonem filiorum aures innederet, valde eft exinde exterritus, adjiciens : Si Dei, meique benedictionem adipifei valeatis , quidquid fcitis nobis evidentius intimate . At illi omnia ei patefecerunt. Dum vero talia audiviffet , mox valde infremuit, afferens : Nec Dei, meique benedictionem perfruatis , fi injuriam meam continuò non vendicatis . Tunc Dauferii proles tali fermone ftimulati, quæ nuper in pedore clam gerebant, jam in patulo nimirum pandebant , atque hàc illàcque pro Principis morte videlicet difeurrebant. Afferueruntque erga fe quemdam crudeliffimum virum, Agelmun-dus nomine. Sic denique, & per jam didi Radelchis fuffragium , fuper Principem inrue-runt, atque is, ut prædiximus, Agelmundus abftrado gladio cum paucis plagis eum vita^ privavit. Regnavit quippe annos videlicet XI. & menfes VII. Ad Langobardos fuit aufterus; fed tamen audax, & velox fuit, & pro lua_, denique fagacitate adeptus eft Principalem-, dignitatem , quam nos, licet in fine annedere cupimus huic Hiftoriæ.
CAP. XL.
T Empore quo Grimoald anteceffor iftius Grimoald, Langobardorum Regni moderabatur habenas, & fub eo ille Grimoald, Storefaiz illius videlicet fuit: per idem tempus Caroli filius Pipinus (63) cum valido exercitu Beneventanos fines adiit, atque in locum , qui Teinvius dicitur , tentoria figi juffit, quatenus inde valido exercitu valeret Beneventum undique obfidere ; Cumque per aliquot dies ibidem degeret, quidam inops inibi erat, & quotidie virentem herbam Pipini equo in humero deferebat; & fæpiffimè ipfe Pipinus Rex eum cer-
jutfus in Italiam tranfvehirur . Tum ambo Jiensvemanam provinciam ingrediuntur , cuntta obvia populantur, Cafro uno potiuntur. Inglorios aurem inde receffiffe , quae fequuntur latis periuadent .