IIX
III
GEORGII MERULÆ STATYELLENSIS
INCIPIT TERTIUS LIBER MEDIOL. HISTORIÆ.
IN hac rerum mutatione, & cafuum va- . ristate , fi umquam alias , tunc ma-ximè cognitum fuit, regna fato dari . Paternum itaque regnum Adlius reçu peravit undetrigefimo poff mille , & tercentum à partu Virginis , ab elezione Ludovici anno decimo odiavo, & biennium poffea quam Mediolani regni coronam is accepit . Agebat Adlius feptimum & vigefimum , in-fenlus Romano Pontifici palam Nicolaum adulterinum fovebat , editflis Johannis fortiter re pugnans . Venere per ea tempora Mediolanum religiofi quidam de Minorum Fraternitate : hi palam in concionibus , pube præfente, & omni populo Johannem hæreticum , & iniquum Pontificem prædicabant , nec eo fermone contenti, literas paffim recitari curaverunt, addudiis infu per teftitnoniis ex facris edidlis , & jure Ponti ficio Johanni parendum non effe comprobabant , tamquam titulo hærefeos , & perversò immaniter Pontificia poteftate abutenti ; quippe indigno cui tantum audloritatis permitteretur . Movit hæc denunciarlo multorum animos . Jam Adlius reconciliari Pontifici in animum induxe-rat. Infidum expertus Ludovicum , illos impietatis reos damnare coepit , qui adulterino Pontifici obfequerentur . Palam autem Ludovico à'dverfari minime tutum putans ante quam triginta nummffm millia perfolviffet. quæ ex conventis , & padlione omni multitudini debebantur , quæ à Ludovico defecerat , & Marcum-patruum obfidem , & fponforem promiffi habe bant . In conficienda pecunia Adlius elaborabat , quam legati , qui cum illo ex Ethrufcis venerant, pauliò acerbius exigebant. His igitur undecumque potuit coadlum argentum nomine militum perfolvit . Verhrn tam Ludovicus , quam defertores pecunia fraudantur; namque— legati , non ad commilitones in Ethrufcos , neque ad Ludovicum , fed in Germaniam auro onufti abiere . Cæterùm Germani arniffa fpe— auri ,. & à fociis proditi , atque elufi , nihilominus tamen in iifdem locis caftra tenuere, Ludovico maxime infenfi , & de ulcifcenda injuria tempus expédiantes , in Marcum tamen proni , & obfequentes ; quippe qui id, quod res erat, aperte videbant ; neque ab Adlio quidquam-noxæ accepiffe , fed fraudem omnem legatorum effe , de quorum fide gravius conquerebantur. Interea Ludovicus in Longobardos tranfire ffa-tuit: Repugnabant cœptis ejus transfugæ , præterea multi principes fadlionis Aquilinæ ab illo âverfi atque abalienati flabant : alii palam defecere . Sufpedlus omnibus erat fuper eo, quòd perfidus Vicecomites regno everterat , & Ca flruccii liberos , quos moriens pater in illius fidem , & tutelam tradiderat , regno & opibus fpoliaverat , & quod in contumeliam , & exci dium eorum , qui partes fuas fufceperant , fadlum exiftimabant , Guelforum opes fovebat; Gibellinis vero , ut pecunias corraderet infe-ftus , liberaverat à vinculis Raimundum , & alios , qui à Caftruccio & Adlio vindli Lucæ , in oppidis , quæ fub Caftruccii ditione— erant , fervabantur . Nulli pepercit , aut fidem fervavit contra decus Imperii, &. fadlionis com-
A
B
C
D
moda , modo aliquid auferre poffet. Difcordias præterea , & certamina inter primores Populi ferebat . Ita inops , & omnibus odiofus Mediolanum pergere inffituit . Moguntiæ adhuc ex juflu & audloritate Ludovici , & arbitrio fuo res gerebat Germanus quidam , nomine Ludo-vicus alter Dux de Tech; arcem præterea cum oppido tenebat : Baffìanus Cribellus ab eodem— Ludovico prætor conffitutus erat . Exiftimavit Ludovicus è re fua effe per literas prius animos oppidanorum , alioquin infenfos , fibi reconciliare , & in officio continere , quarum Tentenna hæc erat : Ludovico Duci parerent pro fide & officio , iliumque colerent , & benignius traólarent . Literæ vocatis in arcem Decurioni-bus recitantur ; tum pauca fubjecit : de re— communi agi oportere , fi prius jurejurando promififfent , fidem , quam femel , Imperatori lervaturos . Vos Imperator præ ceteris Longobardorum unicè amat , & amplectitur , quos etiam magnis commodis , & beneficiis profequi in primis ffudet , ita majora, quam anteceffores præbuerunt , expedtare debetis . Delcenfurus nunc in Longobardos illud magnopere cogno-fcere cupit , quo padto animatus fit hic Populus , & an obfequium ex fide ilii præftaturi -firis , tum an benigni & alacres eum recipietis; quòd fi aliter animati effis , id quod vix credit , ad alios , quos fibi fideles & obedientes cognofcit , accedet , neque terram veffram attinget , nifi vobis volentibus , & imperata— facffuris . Hoc lermone recreati lunt aliquantulum Decuriones , qui extimuerant vehementer ubi vocati in arcem fuere , ne vel ut obfides barbarus in cuftodia contineret . Tum unus ex primoribus , cpi Paullo Liprando nomen, laetus & hilaris , diffimulato metu , fic refpondit : Illud in primis , quantum mentem & animurru. popularium exploravi , veriffitnum prædico , hujus oppidi cultores , five ma res , five feminas , Imperatorias partis effe: quin etiam pueri ipfi , etiam ubi primam vocem emittere pof-funt , fe Imperatori dedititios fatentur ; quare— de fide Se animo in fe noftro minime dubitet . An putat nos immemores beneficiorum , & honorum , quibus Anteceffores lui lupra cæteros Longobardorum nos affecere ? Privilegiis honorarunt , dotibus præterea templa ditarunt . Numquid non multas states durat jus illud regi® Coronæ , quam Cæfares Germani à nobis in perpetuum ornamentum acceperunt ? & quamquam externis Proceribus multa debeamus , plurimum tamen Bavarorum Familiæ debemus . Ex hac progenita fuit Theodolinda mulier Sanctiflima , & Regina potentiffima . Hæc templum hoc ingens & auguftum condidit divina admonitione compulfa : hujus offa honorifice tumulata fupremo honore colimus 8c veneramur . Hæc fuit caufa & principium., tantæ dignationis , quantum , quod cum bona venia cæterorum didfum fit , nullus Italiæ Populus urnquam affequi potuit. Quare fibi de— nobis polliceatur Cæfar , numquam nos à fide— & officio difceffuros ; neque de nobis dubitet ; quin potius fperet, nos pro dignitate & Cæfa-rum majeffate tuenda pericula omnia fubituros.
>	Præ»