Lib.IT. De Vtilitate, &c.
   90
   negocii-s vacuus. Ego lieet fententiam gra-uem & fimilitudinem comptam videam,con-gruentiaque verba, futilem tamen compara-tionem elle cerno. Quomodo enim vita fine negociis ? quomodo quis enatabit è vita?qui è mari enatant , feruantur : qui ex hac vita, iuxta illius fententiam toti perevtnt. Ne tamen fruftra illa verba huic libro inferueri-mus, dicamus eum , qui nolit perpetuò flu-duare in hac vita, ied folùm natare in ea, oportere effe explicitum ab omni onere atque impedimento.Velut enimnauis onerariacum onufta eft, furgente tempeftate , magno ver-iatur in periculo,vacua fuperat vndas : ita vita noftra negociis oppreffa, fi belliim, feditio aut alia calamitas fuperueniat, mergitur. Atque id rebus ipfis & experimentis congruit. Quidam cura emiffet frumentum fpe belli,& ob pacemeuiluiffetjìaqueo fe fufpendit. Alius eum arma in bello Principi vendidiftèt non numerata pecunia, ilio fuccumbente , perpetuo in pofterum mendicauit.Alius cum in pace multa emiffet,bello fuperueniente direptis qua; emerat , dolore periit. Ergo qui in fui poteftate collocai ea, qua: ad felicitatem per-tinent, is felix eft prorfus.Sed non poffumus. Verte igitur & die,qui felicitatem in his eol-lat, qua: in noftra poteftate funt, huic facile erit felicitatem affequi, & de ea affequenda fecurus erit. Quod fi finiftri quidquam eue-nerit, non euertitur à fortuna , fed concuti-tur. Quid enim ftultius , quàm felicitatem in cafibus collocare,qui vt fecundi eueniant non noftri eft arbitrij , fed fortuna; aut alterius potentioris caufae ? Itaque accipere benefi-cium, arbitrij eft dantis : impendere , noftri. In praeftandis ergo beneficiis felicitatem no-ftr arn collocabimus, non in accipiendis. Sic honefta defideria, lieta vita, operatio fecun-dum virtutem , ftudia fapientite, re eft a confi-lia, ferme femper in noftra poteftate funt, & fecura eorum poffeiRo : ideóque in huiufmo-di rebus collocanda felicitas. Eft enim arbitrij noftri, collocare felicitatem in quacum-que re voluerimus, modo vel bona fit, vel differens ; vt potentia, diuitiac, robur. Vnde homo fermò femper tam felix eft ,' maxime fapiens & fortis, quantum fe effe vult. Cum enim felicitatem in his collocauerit , qua: prorfus fua fint : imò qua iam poilidet,planò is omnibus numeris felix erit. Vnde qui di-xit. Nofce teipfum : melius forfan dixiffet, Impera tibi ipfi.In ilio enim magnum eft bo-num, in hoc verò fummum. Eli autem hoc illius, qui prudens eft & fortis, vfuqueaffue-uit paulatim fibiipfi imperare. Id verò aflè-quimur cupiditates comprimendo. Qui fibi imperat, fimilis eft equum frano regentirqui autem ali’ueuit iam cupiditatibus imperare, equum manfuetum cum frano equitantùqui non imperare affueuit, nec imperat cupiditatibus , equitanti agreftem equum abfque frano. Primus igitur non fine maximis diffi-cultatibus fernabit feffecundus, fine diftìcul-tatibus 8c periculo latus & cum voluptate peraget propofitum iter : tertius,aut ab equo excutietur, aut agetur in praceps. Solus ergo fapiens felix effe poteft:quia qua cupit,poffi-det, & fecurus, nec putat fibi quidquam deeffe. Qftendemus autem infra hac ad felicera
   pertinere, licet ad felicitatem non fit neceffk-rium,vt fecurus poflideat.Sapiens igitur cum tuto,qua cupit,poflideat, nec putet fibi quidquam deefle, quod omnia hac in fua fint poteftate, felix eft:. Alij nec tuto, qua habent, poffident:imb nec fecuri,cogno{cuntque mul-ta fibi deeffe , quantnmuis fuas opes ac po-tentiam oftentent. Non igitur , etiam fecun-dum Epicurum, qui fapiens non eft, felix effe poteft. Si ergo fapiens felix effe poteft , qui fapiens non eft, felix effe non poteft. Sed fo-lus fapiens felix effe poteft : ergo fapientiam totis viribus quarere oportet. Quod verb arbitrij noftri fit, vbi nobis imperare didiceri-mus,quoctunque voluerimus felicitatem collocate, ex hoc manifeftum eft. Explere cupi-ditatem iucundum eft : iucundi autem poffef-fio parit felicitatem : iam fi omnes , vt dixi, ramos ex arboris trunco praciderimus, in ip-fo trunco iacebit tota felicitas , nihil aliud nobis ex decreto optantibus. At cupiditatem noftram ex conceffis in eo qui fibi imperat, quocumque voluerimus transferre licet,atque ibi collocate : certum eft igitur abfolutam felicitatem in quocumque fapiente, qui fibi imperare poflit, quacumque in re velit, con-ftitui poffe.
      Iam ergo felicitatem abfolutam in mani-bus fapientis, qui fibi imperare poffit, irreti-tam habemus. Qua in re igitur illam colloca-bit, feu quibus in rebus’Plures enim fapien-ti, etfi poffit fibi imperare, funt neceffaris: nimirum qua: ad vidurn requiruntur & exi-ftimationem retinendam. Non poteft autem vfquam melius, quam in fapientis ftudiis. Qui enim vtilia feripfere documenta, fuccef-forum funt procuratores. Idem ergo& de nobis fi ftuduerimus, fi inuenerimus, fi feriptis mandauerimns,potter ifqjtradiderimus.Opor-
   tet autem, vt anteadixi, in ftudiis & autho-ribus habere deledum , vt prscipuis infifta-mus. Quod fi aliquando relaxandi animi atque recreandi gratia ad alios nos canuerteri-mus, ftatim redeundum , ne quandoquidem vita noftra adeb labilis fit & breuis, ad me-tam prius quam fcopum noftrum peruenia-mus.Vbi verb ad fapientiam peruenimus,eri-mus quafi in tuto. Eft enim fapientis nomen venerabile, nec vnqwam adeb malitiaprsua-lebit, temporaque infefta erunt, vt Philofo-phis nomen factum non fit. Verum nec pu-blice profiteri neceffarium eft , fed fapien-tem fe prsftare , & non tam ftudiis, quam etiam adionibus. Nec velle leges euertere, feducere plebem , certare cum imperitis,glo-riam docendo captare : fed fapere & occule-re, temporumque , loci, confuetudinis , im-perantium, & hominum , cum quibus verfa-ris, rationem habere: confidere etiam in in-ftis adionibus, & quod squiffimum eft fpe-rare. Si tamen perpeti cogaris iniuftiffima, fi aduerfa , fi etiam dolores ac cruciatus xquo tu animo fer, tecum dicens, multa& ego feci & horum caufa tamen non fui. Te-terrimum eft, quo te afficere poffunt, cruciatus & mors. At quales cruciatus perfertpo-dagricus & nephriticus ? imb pqella dum parit ! & quam commode ilia ferunt?Et tu cum tua fapientia his vilior eris ? Sed manent diu-tius i Deeft uobis , quod illis prsfens eft,
                                                                                                                                              folatium?