I
2.4 Lib. I. De Sanitate tuenda,
Qua q$ui bona.
§¡uilta vinum metetes Jit aqua.
Van pajfa.
Tulegìxm cibale medtca-mintum.
Hiera ]implex Galene, q.Art.cur.
mollium,dorfum,& cauda falitorum maglio-rum , vt etiam non falitorum mediocrium,& paruorum nullus eft vfus, vt nec din mormorimi iam , vel etiam qui viui contabile-rint,feu extra aquam,feu in ea. Frixi, aut in
flatina,cruftataiitem elixi ex iure albo. Poft imt ouorum recentium vitelli , ex gallinis granis depaftis,& loco liberiore, cum gallo, iunioribuique admittuntur : & quali extra ordinem etiam anferum iecoratob ea,quae in Phyficis retulimus,flint omninb mollia,funt dura;& coagulata generaliter praeferenda in vfn, li Hippocrati aufcultemus , exulabunt turn maximè, (quod ille etiam prstermifit ) quoniam nulli ali) cibo turò permifeentur, aut iunguntur. Cafeus, butyrus receiis non falitus, candidus, mollis, quibus in^fu eft maxime exercentibus fe nulli ali) cibo per-miftus,quinto loco admifeeri poreft. Vinum autem pro aqua ob vfum,fed aqua multa re-cipit auxilia ex ferri coctione,&; his qu$ illi permifeentur, vinum nihil per fe melius ha-bet aqu,a,nifi quòdciboruin appetentiam ex-citat magis,atque id generali ratione,confir-mat enim os ventriculi. Illud ergo habenti-bus imbecille,ac confuetis,melius eft, diftri-buit enim cibum celeriùs, licet Hippocrates aquam edacem appellet. In vniuerfum nifi ellet difficultas parandi aquam , in longè pluribus pr£eferremUs,vt in pueris, mulieri-bus,adolelcentibus,itialè morigeris.Ex aquis qua- pluuia eft, & qua probatur vt omnis vi-tij expers.Septimo loco eft vua palla, fed tenui admodum corticc, Sc in hac qua maior uft,vt Prania, pinguis, dulcis,recens , fed fi craflo fit corticè,nil peftft , maximè penfilis, Sc in hyeme tanto deterior,quanta prior me-lior , ideo inter ancipitia numerari debet. Quo enim confilio hoftem peflimum in fau-fto tempore in domum excipiemus, quern nulla arte expellere polle fperamusicortices enim illi hxrebunt perpetuo , inter cafulas coli inteftini atque etiam orbi:Vt etiam pi-forum'quamvis elixatorum.Ocftauoloco pu-legium, vt medicamentum cibale confirmat enim omnia membra, & fpiritus precipue, difloluit flatus,expellit atram bileul,ideoque Sc omnia illi Umilia,aut affinia:&iucundum guftueft,odoremque fuauem habet,vclut & Virgilianum anethum,quod adiuuat co elio-nem flatum excellit,dolores fedat, fomnum cociliat,& vomitum cit molliter,auxilio fu-turum,fi quidinfeliciterdeuomuerit;quo in genere,fed non vt cibi,funt ruta,8c crepa,aut pro crepa,porrum.Et pro theriaca tetraphar-maco habes iam rutam & falem , de quo mox,pro ficu, vuam Damafcenam,nux quoque in promptu eft : haec ( vt dixi ) modica, detergunt ventriculum, Sc excitant cibi ap-petentiam,dico velutcapares,& haleculas,& mel,fed hoc mitius.Apud Galenum raphani radices videntur , fed per vomitum huic membro propria:. Sallapideus quern vocat fai gemma. Galenus vtitur fua hiera Amplici,qux concinnata etiam, vt temporibus no-ftris folet optima eft huic muneri. Dico à ventriculo detergendo educit, mellis prsci-puè ratione,euacuat humores craflos,propter aloèm, & confirmat, aromatum caula. Alij confidimi catapotia e* turpetho,& gingibe-
re, ac faccharo,ratione continue duplamam turpethumeft(vtdicivulgariter folet ) ven- _    ,
triculifcopaiideoquidam compofuere cata- ventriculi pocia minora,feu fecunda ex eodem genere : fcopa. necdifplicet opinio eorum , qui fxpius elo-tamaloem fuccotrinam,autturpethum, im-mifeent, vt ablatis omnibus partibus folmn educat,& non trahat.Eo modo pneparabitur fuccus centaurij minoris, cum pipere. Lau-dantur diatrion pipereon valde , diacitoni-ten cum pipere , diafpoliticon , diacalamen-tum,omnia ex herbis,aut ieminibus, qua? pa-rum admodum contritafimt , vt vim iero ventriculo reddant,vlterius non progrediun-tur. Laudatfales lamblichos ./Erins etiamsfed quorfiim ? compofitio laborioia eft , prxei-pue state nbftra. Verumin aceto fciflicito, Acetifeilliti. dicebat author tertij libri de facile parabili- «lata. -bus. Huius inuentor fuit Pythagoras Sa-mius quem ferunt CXVILannis vixilfe illius vfu,& incolumem,cum a L. annis ipfum in-ceperit ailumere : nil fuperflui generari finit, non bilem,non flatum neque ftercus,aut vri-n.am,fed aluum lubricam conferuat.Horum-que,& alicrum,author ille periculum feciile teftatur.Eruit etiam olfibus excrementa infi-xa,deploratos phthificos fanat , &comitiali morbo diuturno opitulatur, incipientem verb fanat. Ad podagras, articulorum dolores, iecoris & lienis durities,valde vtile eft. Vinu v;ai rcia!ni autem fcillinum ad pituitam diflbliiendam, tans.
Sc per ventrem ac vrinas educendam, ventri-culumque calefaciendum , vtilius etiam eft aceto : nam cum hoc iplum corroborat, caput etiam purgat prorfus, & ficcat. Ante cibum binas vneias exhibeto, a ciboiemiun-ciam, quod li iucundius efficere velis, mellis adiicito partem fextam,aut quartam, icilicet ab initio,nam poft XL. diebus fiiipenium(in Sole fcilicet) teneri vult.Qubdin Sole often-dit liber de Dinamidiis:& quoniam necefla- « .« num eft, vt virtus tranfeat, aliter etiam pu- TJnueniat ' trelceret, Sc quod eligat dies caniculares ad acetum fctf-hoc.Sed hicprimumeft animaduertendum, l,nwn-quod tanta miracula non debent mouere quemquam ad vfum huius aceti, quod e^o cum experiri vel modice voluerim,in tenef-mum me adegit, & veficae & inteftinorum rem moleftiffimam,fi quae eft alia, nec con-uenit ventriculum habentibus ienfibilem,aut imbecillem,id eft tenuem,aut rarum, aut an-gullis vafis,aut in corpore icnili, vel macilen-to,aut admodum biliofo. Scirenecelfeeft etiam, quibus maxime, & per fe conueniat, icilicet lienofis proprie, Sc ideo atm- bili, & melancholia,at maxima pars morborum,qui natura occidunt,ab hoc contingunt humore, csteri aut ob compofitionem interficiunt, autefteblus magnitudinem , aut imbedllita-tem patientium,vel ob prauam curam.Sana-bh igitur duros maxime tumores, refrigera-tionesjvilcerum obftrmftiones, lentasputre-dines,fluxiones,& intemperies tabificas, fri-gidas , Sc haec quae ad eadem confequuntur.
Bonum non eftftudiofis, Veneris vfu gau-dentibus, vitam fegnem agentibus, membra natura debilia habentibus,atone his omnibus oxymel eiulmodi melius eft aceto. Inquit OxymtlUfcil-
enim Mefues, oxymel fcilliticum melius eft l,,icilaHS' capiti,& ventriculo,&lieni,ac pulmoni,(licet
tria