DE MENDACIO AD CONSENTIVA LIB.VNVS.
A^DIVIAVRE
LII AVGVSTINI HIP*
///• /PONENSIS EPISCO*
J pg MENDA» CIO AD CON* fentium Liber.
Materiae pertraGà d§ ditti* cultaso* ftendif.
Caputi.
A G N A qu^ftio eft de mendado,quaenos inipfis fquotidianis aftib? noftris fepeconturbatzne aut te# mere accufemus menda* cium,quod non eft menda cium,aut arbitremur ali« quando effe mentiendum, honefto quodam 8i officio _____________ foacmifericordimédacio. Quam quaeftionem tarn folicite traGabim?, vtqu?* ramus cum quaerentibuszVtrumautem aliquid in* ueniamus,nihilnobistemere affirmantibus, leGori bene attendenti fatis indicabit ipfa traGatiozlatebro B ia eft enim nimis 8i quibufdam quali cauernofis an* fraGibus faepe intentionem quaerentis eludit: vt moo dovelutelabatur è manibus quod inuentum erat: modo rurfus appareat,& rurfus abforbeatur. Ad ex* tremum tamen fententiam noftram velutcertior in* dago comprchendet,In qua fi vllus error eft,cum ab omni errore veritas liberetatque in omni errore fai* litas implicet,nunquam errari tutius exiftimo q cd in amore nimio veritatis & reiezione nimia fallita» tiserratur.Qui enim feuere reprehendunt,hoc ni* miumdicunt effe.Ipfa autem veritas fortaife adhus cheat,nondum eft fatis. Sane quifquis legis, nihil re* prehcndas,nificumtotum perlegeriszatqueita forte minus reprehendes.Eloquium noli' quaerere.Multii enimderebus laborauimus,8i deceleritate abfolué* di tam neceffanjquotidianae vitae operis. Vnde ha* Genus ac propè nulla fin't nobis cura verborum.
Quod io* Exceptisigituriocis,quaenunquamfunt puta* ci non lint ta mendaciazhabent enim eiridentiilimam ex pronti* médacia. ciatione atque ipo iocantis affeGu fignificationem a* Cap.II. niminequaquamfallentis,etfinon vera eniiciantis: quo genere vtrum fit vtendum perfeGis animis, alia quaeftioeft,quammodo enodandamnon fufeepim?: C exceptis ergo iocis, prius agendum eft, ne mentiri Quid fit exiftimeturquinonmentitur.	Quapropter
médaciù, videndum eft,quid fit mendacium.Non enim omnis Siquis di qui falfum dicit mentitur,fi credit aut opinatur verii catur me effe quoddicit.Intercredereautematqueopinarihoc tiri vel o# diftatzqued aliquando file qui credit,fen title ignora* pinari.	re quod credit,quanuis de re quam fe ignorare nouit,
Cap. ITT, omnino nó dubitet,fi earn firmiffime credit: qui opi* naturautem,putatiefcirequod nefcit.Quifquis au* tern hoc enunciatquod velereditimi animo, velo* pinatum tenet, etiamfifalfum fit non menti tur. Hoc .	enim debet enunciationi flic fidei,vt illud per eà pro*
’ ferat,quod animo tenet, & fie habet vt profert. Nec ideo tamen in nullo vitio eft,quanuis non mentiatur, fiautnon credenda credit,aut quod ignorai,nolle fe putat,etiamfi verum fit.Incognitum enim habet pro cognito.Quapropterille mentitur qui aliud habet in animo,& aliud verbis vel quibuflibet fignificationi* bus enunciat. Vnde etiam duplex cor dicitur effe mentientis,id eft,duplex cogitatiozvna rei ei?quà ve ram effe vel feit vel putat & non profert : altera eius tei quam pro ifta profert feiens falfam effe vel putas. Ex qirofit vt poffitfalfuni dicere nonmentiens,fi pu tatita effevt dicit,quanuis non ita fitvtpoffitve* rum dicerementiens,fiputatfallum effe& pro vero enunciat,quanuis reuera ita fit vt enunciatzex animi Tomus quartus.
2 enim firifententia,non ex rerum ipfarum ventate veì D falfitate men tiens aut non mentiens iudicandus eft. Poteft itaque file quifalfum pro vero enunciai,quod tamen verum effe opinatur,errans dici & temerari?: mentiens autem non reGe dicitur,quia cor duplex efi enunciat non habet,nec fallere cupitfed fallitur.Cul* pa vero mentientis eft,in enunciando animo fuo fai* lendicupiditaszfiuefallatcìieicreditur falfum enu* ciantizfiue non fallat,vel cum ei non creditur, vel eli verum enunciat,voluntatefallendi,quod non putat venim.Quod cum ei creditur,nó vtique fallii,quan* uis fallere volueritznifi eatenus fallii,quatenus puta tur,ita etiam noffe vel putare vt enunciatzquanquam fubtiliffime quaeratur,vtrum cum abeft voluntas fallendi,abfit omnino mendacium.	Quid enim QtnS me
fi quifque falfum loquens quod falfum effe exiftimat, tiri dicaf. ideo tamen facit,quia putat libi non credi,vteo mo* Ca.IHI. do falfa fide abfterreat eum cui loquitur quem fentit . fibi nolle credere? Hie enim ftudio non fallendi men* titur,fi mendacium eft enunciare aliquid aliter quàm fcis effe vel putas.Si autem mendacium non eft nifi • cum aliquid enunciatur voluntate fallendi, nó men* titurifte,quipropterea falfum loquitur,quanuis no* uerit vel putet falfum effe quod loquitur, vt ille cui £ loquitur non eicredendo non fallatur, quia eum fibi non crediturum vel nouit vel putat. Vnde fi appa* reat,fieripoffevt aliquis propterea falfum dicat ne fallaturfile cui dicitur,exiftit ah'ud econtrario genus, propterea verum dicentis vt fallai. Qui enim vera ideo loquitur,quia fentit libi nó credi,ideo vtique v& rum dicit vtfallatzfcitenim vel exiftimat propterea falfum putaripoffe quod dicitur,quoniam ab ipfo di* citur.Quamobrem cum ideo verum dicit vt falfum putetur,ideo verum dicit vt fallai, Qu^rédum ergo eft,quispotius mentiaturzvtrum file quifalfum dicit ne fallai,an file qui verum dicit vt fallati cum & file feiat vel putet fe falfum dicere,& ifte feiat vel putet verum fedicereJam enim diximus eum qui nefeit falfumeffequodenunciat,non mentiri,fi hoc putat verumzeumqg poti? mentiri,qui etiam verum enun* ciat cum falfum putat,quia ex animi fuifententia iu* dicandifunt.Defilisitaque non parua quaeftio eft, quos propofuimus.Vnum qui feit aut putat fe fai* fumdicere,& ideo dicit,ne fallai, Velut fi aliquam viamnoueritobfideriàlatronibus,&timens ne per illampergathomo cuius faluti profpfcit, & eum feit libi non credere,dicat earn viam nóhabere latrones: ad hoc vt iliac non eat, dum ideo credit latrones ibi E effe,quiailledixitnonibieffecui non credere ftatuit, mendacem putans.Alterum autem qui feiens ,aut putans verum effe quod dicit,ad hoc tamen dicitvt fallatztanquam fi homini non fibi credenti, dicat la* trones in illa via effe,vbireuera eos effe cognoui’t, vt ille cui dicit per illam viam magis pergat,atque ita i latróes incidat,dum putat falfum effe quod file dixe* rit,Quis ergo iftorum mentiturzille qui eligit falfum dicere ne fallatzan file quieligit verum dicere vt fai* latrine qui falfum dicendo egit vt verum fequeretur cui dixitzan afte qui verum dicendo egit vt falfum fe* quereturcui dixit^An forte ambo mentiti funt : ille quia voluit falfum dicerezifte quia voluit fallere? An potius neuter eorum mentitus eftzille quia volunta* tern habirit non fallen di: & file quia vohintatem ha* birit verum dicendi?Non enim mine agitur quis eo* rum peccauerit,fedquis mentitus fit. Cito enim vide tur file peccaffe qui verum dicendo egit vt homo in* ciderit in latroneszfile autem non peccaffe, fed etiam benefeciffequifalfumdicendoegitvthomo pernicic deuitaret.Sed poffunt exempla iftaconuerti,vt &il* le aliquid grauius eum pati velit quem falli nó vult, Multi enim quaedam vera cognofcendo fibi intuie* nit perniciem,fi talia fuerùt vt eos latere debuerint:
ai] &ifte