226	COMMENTARIORVM
j E dam,& eandem eife qua: prius habuit uirum, & po-
ftea habere defierit: multoque plures habitura fit filios poft repudium,quam prius habuit fub uiro. Cu perfpicue duarum mulierum ponatur comparatio, eius qua? uirum habuit,& dimiua eft,& eius qua fem perdeferta,& abfque uiro fuit. Nec mirandum HEB. rum,dicit dnS. de Iudxis,quorum,oculi, a£)ffata focum tento
ritatem . De Chriftianis bernaculoru tuoru' & pelles aukorum quid loquar, nefeio ; qui. ; extende, ne parcas: .tuorum fige, ne par-G<d.4. d dicente Apoftolo,^qu$. • logos fac funiculos -eas.' Protende funi-
conforta: adhuc in dextris,& in finiftris dilata, & femen tuum poflidebit gentes,^ ciuitates defer tas habitare facies. Noli timere , quia confufa es,neq; con fundaris,quia expro bratum
funt allegorica,& ad duq teftamenta, uetus & 110-uum,Saram,Agarque referente , ludatis tradunt manus , terrenarum in mille annis' defiderio uo-luptatum.-rii &c.) Cui dixerat; Lau rumpe uincula, quibus prius tenebaris aftridta, & clama : in cofefsionem domini, qua: liberos non	•
3 6.c habebas. Nunc eidem prsecipit in fimilitudinem ta-bemaculi Moyfi,-quod quondam 'habuit in deferto , ut dilatet tentorium fuum,peliesque diftentet, & fu-F iiicul os faciat longior.es,- & clauos,.quibus firmatur omnetentorium,in'altum defigat,& roboret,neuen-torum flatibus difsipetur.Ad dextramque penetret, & finiftram,& nequaquam fiidaici’tabernaculi imite ibid. 17. b tnr aiiguftiasiquod centum longitudinis cubitorum, & quinquaginta latitudinis ambiebatmec templi bre a uitate claudatur, quod fexaginta.cubita habebat in longum,& uiginti in latum. Sed ad dexteram, & ad finiftram locum capere ne cefiet. Ac'ne putemus hoc iuxta friuolam Hebrascrum contentionem dici de Sion,qua: in antiquum ftatum a domino reftituen da fit,ponit manifeftius quodlatebat: Et femen tuum gentes hereditabit. De quo & in euangelio legimus: Mtttb.l 3 .d Egrelfus eft qui feminat feminare. Et iterum: Non-ibidem. ne bonum femen feminafti in agro tuo? Quod femen etiam ciuitates defertas faciat inhabitari , ut ecclefise gentium in toto orbe confurgant. Vel certe femen dicendum eft apoftolorum, & Iudaici populi reliquia. De quo in hoc eodem propheta dicitur: Nifi dominus fabaoth reliquiflet nobis femen , ficut Sodo ma effemus,&fimiles Gomorrre fuiflemus. Et Apo-ftolus : Reliquis,ait,faluse faftse funt. Hoc de eccle-fiarum magnitudine , qua:pro uno Iudaem loco, & ipfo anguftifsimOjin toto orbe terrarum,fuos. terminos dilatabunt. Veniamus ad intelligentiam fpiri— tualem.Qui in tabernaculo eft,firmam, atque perpe tuam noh pofsidet manfionem,fed femper mutat lo. ca,& ad ulteriora feftinat,dicens in pfalmo : Pertran fibo in locum tabernaculi admirabilis: praeteritorum bbliuifcenSj& in futurum fe extendens, donec per-ueniat ad brauium fupernse uocationis. De hoc taber liaculo & in alio loco legimus : Quam diledta tabernacula tua domine uirtutum, concupifcit, & deficit anima mea in atria domini. Poftque infert: Beati
tuos, & clauos tuos culos,& clauos tuos cofolida. Ad dextra enim, & ad lasua penetrabis , & femen tuu gentes heredita bit,& ciuitates defer a..T1,ocum teTnt0 b tas lhabitabit. b No --	-	.1 li timere, quia non
J2KSSSK con&ndS4.W?e
erubelces: non.n.te ' pude-
ibidem.
Jtfa.i.c
Rom.y.f
II.4
Tfal.^i.a
Ibid.Z3.ti ibidem.
I
HIERONYMI LIB. XV.
qui habitant in domo tua: in fecula fectilorem lau- G dabunt te., Finis enim tabernaculorum, sternat damus poffefsio eft: qusfundamenta non mutat, nec transfertur de alio in alitrmlocum. Qui enim plantati in domo funt domini', prius in atriis illius efflo-
■	ruerunt : ut dc floribus.
S E P. Dixit enim ad frugem ueniant.pof
■ dominus : Dilata 1» •	WW
cu tabernaculi tui,
tem ficutoliua fructifera in dbtrid dei. Denique uir finitus tabernacula pr$terire ieftinans, & do mum dei uidere dcfide-rans,unum uotum habere fe dicit, ut numquam de domo dei exeat. 'Vnu ibid. i6,i petiui a domino,hoc requiram , ut inhabitem in domo domini omnibus diebus uitse mex. Dilatandum eft ergo taberna culum,& aufea pellesque tendende,& funiculi mul tiplicium, nariorumque fermonum longius producendi ,& claui ratione firmandi-, in dextris & fi-
niftris’: ut femen fermonis , ideft, doctrina?" dei , gentes ualeat pofsidere, & ciuitates habitabiles facere,quas accepit qui mnam duplicauerat. Dextra au- Luc.i$.h tem &. finiftra in feripturis fanftis, tunc in bonam H partem accipitur,quando eas, & iuxta fpiritum intel ligimus,& iuxta litteram per arma iiiftitfe a.dextris, z.Cor.6i & a finiftris: ut '& humilior intelligentia-, uitat teneat inftitutionem,exemplaque maiorum, & fpiritualis , itque fublimis de prxfentibus nos transferat ad futura. Hoc eft,quod & dominus pharifeis interrogan tibus loquebatur : Reddite qua: funt Cxfaris, C$fa- Matt. li.i ri,& qu te funt dei,deo: ut & poteftatibus iftius fe-culi fubiiciamur: qua: non iniufte tenent gladium in 3*4 uindiftam eorum,qui male egerunt ( qua: finiftra in-telligitur)& deo reddamus qua: dei funt: ut nullum Mdttb.ioi alium timeamus, nifi eum,qui& anima:habet & corporis poteftatem(quod in dextra accipitur)Denique Trou.^i de fapientia dei dicitur, cui nihil pretiofum comparari poteft,quod in dextra fua uitse habeat longitudinem,& annos plurimos: in finiftra autem diuitias, & gloriam : Vt diuitiae ilfe accipiantur,qux in pratenti fcientia funt,& bonisoperibus Et gloria,quam ac cipitis, per cuius opera deus glorificatur in gentibus : Longitudo autem uitte,& anni plurimi,atternam uitam fignificent: qua: prtefentia negligens, ad futura feftinat . b Noli timere, &c.J Oritur qux-ftio,quo modo fi ad ecclefia dicitur de gentibus congregatam : Extare fterilis, qua: non paris: & plures filii defertg magis qua eius qua: habet uirum(qd' fcili cet uirum no habuerit,qua: poftea plures fecit filios, &illainfterilitatem uerfa fit, qua: prius habebat uis-rum)quo modo nuc dicatur ad eam qua: uiru non ha buit: Viduitatis tua: non recordaberis amplius,& e01} fufionis adolefcentfe tuse obliuifceris. Ex quo intelli gi uolunt Iudsei,omnia qua: dicuntur, dici ad Hieru-falem, qua: deferta a deo,rurfum ab eo inftauranda fit. Qui facile repellentur,cum admoniti fuerint dict