XXVI.
B
XX/1I.
I.Ens increatum vnum tantum efle quod eft Deus.	31
Adde,quòd res vniuerfi ita flint inter fe difpo- A lente non poffer, quiaab illofolopoflet fuffickn fitae,& connexae, vtalte aliis omnino iiidigeanr, vel ad fuam conferuationem, vel ad fttas attio-nes peragendas,omnes etiam ita intendunt totius vniuerfi iniegritatem,& conferuationem, vt pro pria commoda interdum deferant propter illam tuendam; vt aqua afeendit ad replendum vacuu, & terra praeter fuam naturalem conditionem,al-tiorem locum occupat,quàm aqua , vt eft magis receptafentétia. Quòd fi(vtalii voltint_)aquafim plieiter eminet,illud eft mirabilius,quòd femper continet tumentes fluttus fuos, ne terrae pulchri-tudinem,omncsq; eius habitatores obruat. Qute ergo ex iliis partialibus catifis erit fufficiens ad fmim proprium effettuai tuendum, ac conferita dumlNulla fané: Sed oportet mifforum vel animalium autorenirogareaquarum dominum, vt ipfas contineat, ne fuos effettus deftruant, & ad hunc modum vnaquaeq; pollularet auxilium al terius,vt ffium effettuai tueri,aut conferitaci pof-fet. Atque fimilia incommoda, & abftirda excogitari facile poflunt,quia reuera id quòd ex multis imperfettis coalefcitnon poteft non effe im-petfettum.Igiturtam mirabilis ftruttura,&di-uetfarum rerum mirabilis compofitio, & ordo fine vno fupremo architetto concipi non poteft.
Quòd fi quis alteram partem dilemmaris fu-prà pòfiri eligat,& dicat, efle quidé plura prima principia rerum vniuerfi, lìngula tamen per fe fufficientia ad totum gubernandum,&virtuteac perfettione a?qua 1 ia, &c. Contra hoc in primis eft, quòd finc/undamento dicitur, bmói caufas diuififie inter fe vniuerfi prodnttionein p partes,nam ex quo effettu id colligitur ? vel, fi non colligitur,quis hoc reuelauit’Rurfus rationes fatti ablòlutè concludunt efle neceflariam vnam adxquatam caufam per de intendentem totu vni uerfum,eiufq;commodisattendentem : &non fufficere caufas partiales, fine tales fint ex impotentia,fiue ex voluntate. Prteterea,contra eu qui hoc fingeret,fufficiens ratio effe deberet,fuper fluè , & fine rationabili motiuo tot principia in-troduceret.Nam fi vnaquasq; ex iliis caufis fufficiens ponitur ad producendum, & gubernanda totum vniuerfum, prout nunc eft, & fecundum omnem perfettionem, qua? in eo defiderari pót, quid eft cur plures hmói primi cante effe filigli tur ì aut ex quo effetti! talis multitudo inueniri, aut credi pót’Fortaffe quis r efpódeat, talem mu 1 titùdinem non poni pp effettuss, feuquia ad tale acini effettuai fìt neceffaria,fed quia per fe fe p-tjnet ad rerum perfettionem,vt resadeo perfette mukiplicentur.Sed contra,nam potius vnitas,& fingulaiyis illius naturae pertinet maxime ad perfettionem eins,& alloro m.Quod ex profeffo jp-bandum eft infra trattando de vnitate Dei,& attingetur etiam in pofleriori puntto huius fettio-nis.Et nunc declaratur breuiter,profequendocó fiderationem illius primi entis fub ratione caute & fecundum habitudinem ad hunc effettù adequatimi qui eft totum vniuerfum,in qua confide ratione,Se ratione nuncinfiftimus. Igitur fi hoc vniuerfum haberet plora prima principia ,nnllù illorum haberet perfettum dominium in totum vniiier funi, & confequenter nullum eorù poffet perfette illud gubernare: nam fi vnum eoru vellet aliquid corrumpere,vel annihilate,altero no-
ter conferuari. Et fimiliter fi vntim eorum vellet aut ventos, aut plumas excitare, altero refiftente non poflet,quia effent vt minimum aequalis vir-tutis:& fic de aliisiigirur ad perfezione talis care vt caufa eft,& fui eft'ettus domina,& ad perfetta eiufderneftettus gubernationem fpettat, vt tales caute inter fe aequales non multiplicemur. Hinc Anft. i i.lib. filiMetapb. retteconclufit verbis paulò antea citatis. Hinc etiam eft illud vulgat ii Homerilib.i Iliados.
Multos imperita re malum cfhRex vnictisefto. Homerus.
VnderettèLattantiiislib.i. defalfa religione c.j.ptimum improbat multitudinem principio- Laftantius. i‘um,& gubernatorum vniuerfi, qui inter fe partiantur officia, quia necefle eft eos imbecil les effe, [fiquidem finguli fine auxilio reliquoru tantae molis gubernaculum fuflinerenon poflènt. ] Deinde probat non pofle plures tales effe, quale nos[volumus vnum.quiafingnlorum poteftas] (inquir)[prpgred> longiusnon valebit,occurrentibus fibi poteflatibuscaeterorum : necefle eft. n. vtfuosqutfqj limites aut tranfgredi nequeat, auc fi tranfgrcfliis fuerit, fiiisakeriimfinibiispellatj & Hieron.epift.4. ad Rufticum, variis exemplis tam naturalibus,q politicis offendit no pofle regnu duos capere,& piate impatiété tflecólòrtis.
Solò pofletquisexcogitare,& dicere, hoc effe verum in his qui poflunt habere repugnares vo luntates, hoc aùt mudi gubernatores aut procrea tores habere illas omn i no concordes. Qui aut fic exiftimatjVt perfectum dominatum aut regimen vniuerfi tueatur,cur non potius vnam tm voluntatem intelligat à qua omnia pendeant, & guber nentiir’Nam,vt rette dixit D.ThOm.i.p q.103. art.3.[Illud quod per fe vnùeft, poteft eflecaufa vnitaris conuenientius q multi vniti,vftdemuj titiido melius gubernatur per vnù,q per plures.] Deindeaut ilte voluntates eflent cortcordes ex neceffitate natura?,aut ex liberaconfeniionc.Prr-mum intelligi non pót nifi voluntates lite carear libertate,& femper ex neceffitatenatura:operentur ,’’quod deprimo principio fentiri non pót, \ t infraoftendam, Aflumptum veto patet,quia,fi vtraqne voluntas eft libera, & neutra in.alteram j) efficaciam habet,fed vtraqueeftahfokira, & m-dependcns,qua neccffitatena urx fieri porelR vc quod vna vult, velit altera ? Multò vero minus id efle poteft certum, & infai I ibi le per liberam con fenfionemtquia non eft maior ratio cur vna alteri confcntiat,qnàm èconuerfo,neq;cur vna inci piat,& altera obfequaturterit ergo veluti cafu eue niens talis concordia, & eadem ratione poliet te pe interuenire difeordia.
xxviir.
/
Occurritur tertig obiezioni, & agitur de cau-fa efficiente intelligcntiarum.
QVx hattenus diximus,euidenter(vt exifti-ìno)procedunt de ilio primo ente, quod eft cauta huius vniuerfi vili bilis, quod nos experimur , & idcirco facile poflumusex ilio pbi— lofophari, & dilcurrere, fed tunc occurrit terna obiettilo, quia ex hoc cftettu	vnitate vniuer-
• fi probarenon poffumus jnte.lligcntias,& ics fpj rituales non habeie effe à.fc , aut dìe creatas ab
XXIX.