exceptiones poftulantur,& cerro quodam modo agendi poteftas datur:& omnis conceptio pri uatorum iudiciorum conftituitur:qux autcmin jpfis iudiciis rarius incidunt, ciufinodi fune, vt per fc minus firmitudinis habeat.Quibus ex verbis locus fimilis Cornifici) lib.ad Hcren. i .corri gendus cft:vbi fic legitur:Hac parte conftitutio-nis Grzci in iudiciis,nos in iure eiuili plerunque vtimur.Tollendam enim vocem C IVIL I,& il le Ciceroni locus fimillimus,& qui paulo poli apud Cornificium fequitur,demonftranr. Dabat i g t igitur recuperatores Praetor apud quos ita cau (am vterque fuam exponebat,vt tandem fecundum eum cuius caufa probabilior videretur, lis darerur.Supercft in definitione noftra,QV O D jySIBlDEBETV R,T quz claufula mihi certe, vr vere dicam,non omnino fatisfacit,vidctur-que hoc amplius addendum,S WM VE EST Cùm fatis confiet,neque quod noftrum efi, debere nobisineque quod nobis debetur, noftrum cfle.Itaquecum paterfamilias fuum argentum vxori legaffet.refponfum efi,id quod ei debebatur non contineri.l.Q;M.utius, 17.$.!.& l.fcri-bit.j4.D.deaur.&argent.Vtex aduerlo facilis ratiocinatio fit,fi quod fibi debebatur, legaffet; nequaquam id quod fuum fuifier,contineri po-ruiffe.Vchementcrquefum equidem eos admiratus,qui rem quam per vindicationem noftram c(Te incendimus,atque nobis vt pecuniam, deberi affirmantmam quod Vlpianus fcribttin l.pecu nix, 178.de verb.fignifi.verbumDebuit omnem omnino adionem cóprebcndereiquis non videt ad ea qua: continuò fubiedafunt, contrahendu efftìSiue,inquit,Ciuilis,fiue honoraria,fiue fidei-x s commiffaria fuerit perlecutio.t Cùm igitur pius fit adio.quàm ius perfequendi,quod fibi debetur apparet veram definitionem nq efleiquippe quae non omnia quxinuolutaerant,euoluat.
Perfiquendi «Wzc/o.Sequitur ij. Adionesnon in iure,fed iniudicio exercentur.d.l. nihil aliud. *9 Ius t autem locus dicitur,in quo ius redditur, appellatione collata ab eo quod fit,in eo vbi fit. l.penult.D.de iuft. &iur. non enim Prxtores, fed priuatos homines ab illis conftitutos,pri-uatas caufas difccptafle, teftimonia funr apud veteres audores innumera, ex quibus vnum ex Verrina iiij.edidiffc,contentus ero. Dubium nemini efi,quin omnes omnium pccunix pofitx fint in eorum poteftate,qui iudicia dant, & eoru qui iudicant-.quin nemo noftrum pofiit xdes fuas nemo fundum,nemo bona patria obtinere, fi cu hzcà quopiam veftrum petita funr,Prxtor im-[>robus,cui nemo interdicerepofiit,det quem ve it iudiccsn.iudex nequam & leuis, quod Prxtor iufferir,iudwcct.Si vero illud quoque accedet, vt Ptztor in ea vetba iudicium det,vt velOdauius Balbus iudex,homo & iuris & offici) pcritifsi-mus.non pofsit aliter iudicatea
Quodfibi debetur. Sequitur iij.adionon cius quod aliis,fed eius quod nobis ipfis debetur periequendi caufa inftituta eft.§. j. infra, de iis ao per quos ag.poff.VbiIuftinianusair,t olim alterius nomine agi nó licuiffe.Et quanqua nuc procuratorio nomine agi liceat,tamé fatis cóftat.tuc nó quafialieno led quali fuo,acproprio nomine a 1 agi,fiquidétprocurator dicitura Cicerone omnium rerum alterius, quidam quali pene domi-nu; hoc eft alieni iuris vicarius. Hinc illa for-T.dea'dion.
Inftit.dc a&ionibus
477 mula, fiue adio in audorem pratentem: Quan -do teiniureconfpicio, poftulo an ne fcies au-dor.Porro autem inrelligendum eft, hac adie-diuncularcmoueriabhac definitione tum publicas, tum populares adionesmam invrrifque poenam Reipublicz debitam perfequimur : in illis quidem maiorem & acerbiorem,in his-verò minorem. At his adionibus priuatis id tantum quod cuique priuatim ac proprie debere perfe-quimur.
jfpud iudices arbitro sve. Sequitur iiij.A-2 2 diones t tum apud iudices, tum apud arbitros exercentur.lA Diuopio, 1 f.D. de re iudicata. Vbi Vlpianus ait referiptum effe » vt magiftratus populiRomani iudicium,vel arbitrorum à fc 2 j datorum fenrentiam cxequantur.Diffcrr tautem iudex ab arbitrio duabus potifsimum de caulis: quod hic ex compromiflo Cu mitur,ille fine com-promiffo:huic pr$torformulam iudicij prffcri-Bitjilli fummam totius negotij poteftatem per-mirrit:itaque iudex eft ciuis Romanus priuatus, cui ptztor ex reorum confenfu diftrahendz,cx formulx prxfcripto controuerfiz poteftatem dedit. Arbiter verò,ciuis Romanus,ex compromif 2^ foàlitigatoribusfumptus, tcui prxtornegotij arbitrio luodifeeptandi poteftatem fecit. Reliquas differentias inCommentarium verborum iuris retulimus.
In duo genera dz7/w«t«r.Sequitur. v.adionum x t fumma diuifio bipartitaeft,vt alixin rem fint, ializinperfonam.l.adionum,if.D.deobligar.& ad.vbi Vlpianus fic fcribit,Adionum genera funt duo:in ré,quz dicitur vindicatio:& in per-fonam,quzcondidio appellatur.-Sed mirum eft, 2(j.& Vlpianumt&Iuftinianum mixtarum mentionem hoc loco prxtermififfe,de quibus pofte-rins tradatur in $.quzdam:vbi tres adiones có-memorantur,quz partim in rem funt, partim in perfonam.
Nanque agit vnufquifque. Sequitur vj. In per-17 fonam t adiones aduerfus eos,qui ex contradu delidbve obligati funt, conceduntur d.l.adionù vbi Vlpianusait,in perfonam adionemeffe, qua cum eo agimus,qui obligatus eft nobis,ad facien dum aliquid vel dandunr.&fempcr aduerfus eu-dem locum habere.Quibus ex verbis intelligi po teft,quamobrem in perfonam appellcntunNam fi finis illarum eft,vt aliquis nobis vel der,vel faciat,fatis conftat,finc certx perfonx notatione peragi hanc fabulam non poffezquod planius ex rationeadionis in ré intelligetur.cuius finiseft, rei vindicatio,& poffefiio:acproprerea perfonx adiedioné non dcfiderat.Licet etiam hoc aperte intelligaturexeaadione,quzfadum poftulat: nam fi mihi pidor aliquis obligatus fit ad mea porticum depingendam,nemo nefeit, cum non liberari:fi ab alio eam depingendam curarit.Có* petet enim hxc adit», Aio te Apelles,mihi meam porticum pingere oportcreJ.inter artifices,D.dc 2Siolutionib.Altera t caufa quamobrem in perfonam appelletur,hxc eft quia femper aduerfus v-nam eadem quia perfonam locum obtinet:quc-admodum in d.l.adionu,Vlpianus feribit : Eiuf-que rei exéplu extat in 1. vlti.§. vi ti. ff- de cótrah. empr.vbi Titius qui obligatus erat ad dandum, quamuis obligatus effer ad dandum ex certo fun do fuo,tamen etiam fi fundum alteri vendiderit, pcrfonali adionc tenetur : quippe cum cum Jfkk 3 date