Francifci Hotomani.
àure facere opt>rteat,noa intesi fundam,qua de rani a nihil aà emptore m illius fundi-ea vel obligatio,rei actio pertinet.
a obligatus eft. la «ì tì zitìrt-ef, fubaudien-. j dum eft : ìnrerdum t enim etiam in perlonam agimus cum co, qui nullo iute nobis obligatus eft : vt cum ad exhibendum agimus, nam * vt aie Vlpianus, Attio illa perfon aliseli, &tamcn ci competit, qui in rem atturus eft qualicunque a-ttione.l. 3 .D.ad exhib.item cum agimus,vt ab o-bligatione liberemur,1.3 .D.de cond.fin.cauf.
Ex contratta, velex maleficio.Qnibusin verbis fubaudiendum eli, Quali ex contrattu, & Quali ex maleficio.
jO Prodit&funt.h. lurifconfultis, t qui legitimam omnium attionum formulas conficiebanr.
Att tones in perfionam.Qu.tbas ij qui ad iudiciu prouocarent.imureapud Prxtorem vterentur. Nam alioquipriuatorum indiciorum conceptiones omnes funt perfonalesiqucmadmodum fupe-jrius dicebamus,
Per quas intendit.Ploc verbum per fe fatis collare polle nefeiebam, credebàmque contendit fututum fuiffe certius. Sed poftea locum hunc in ea pro Quintio animaduertklibi cum nuper edidit focintn,quem,quomodo nunc intendit, nein viuorum quidem numero tum demóftrat fuiffe. Alioqui coniunttèlitem, controuerilam,attio-5 1 nem iudicium t intendete, vulgo dicimusnranf-, latione, vt feribit Donatus, à venatoribus fum-pta,qui retia intendunt ad feras capiendas.
Dare autfacere oportere. Sequitur vij.Finis a-ttionis in perfonam eli, vt aliquid nobis vel detur, velfiat.l.ittionu. 1 f.D.dc oblig. &att.quod etiam ex vetereformula,quam Imp.his verbis lignificar,facile eft intelligi-.Aiotemihidareface-re oportere.Quod tamen ita intelligendum arbitror, vt ad folas attiones,quar ex conrrattu oriun-3 1 tur,referamus.Stipulationes fenim ficdiuidun-tur.vt aliae in dando, ali^in fa ciendo confidant, t i.D de ver.oblig.Quprum verborum prius q»i 'dem dominijrranftationem lignificar.l.vbi auté, 7 f .§.v!t.eod.alterii veròf.ittum fimplex : vtna-uem xdificari.rem tradi.l.fi rem tradi, 18.eo.Sed 33 fi ex delitto n ffcatur attio, t non fieri, fed dari nobis poftuhmus : vti fupetiore libro demon-ftratiim eft.Exiftit autem hocloco dubitatio qua: dam, cui opereprerium eftfatisfacere.Nam cum Dandi verbu, vt modo dicebamus,dominij rranf lationem fignificet, quod idem traditur in §.fic i-taque.ihfrà eod.qui vero rem commodat aut de-ponir.autoppignerat,dominus maneatiquomo-do per attionem commodati,depofiri, pignerati-tiam intendere poterit, dari fibioportere.Sed facilis huic obiettiom refponfioeftm-m illarum a-ttioijum formula non ita concipitur,vr rem cer-r.tm repetamusmequeenim dicimus illam aut illam rem nobis dari oporttfre , fed hoc modo, Q_V1CQ_V1D TE MIHI commodati nomine dare facere oporretex fide bonarqui-bus verbis fummam ludici poteftatem facimus, arbitratu firn dc tota controuerfia ftarucndi.Dif-ficilior aliquando hrc quatftio videbitur : nam cùm ifiis dc caulis,Certi condittione agiliceat. 1 quarta & nona D-de rebus credit, ea vero attio: rem certam poftulet,vci nomen ipfum indicat quomodo rem illam certam qu.-c noftra eft, dari nobis oportere intendemus? Quare facile in hac
54
fententiam adducor vt credam,nont Dandi,fed Tradendi, aut Reftituendi, aut Reddendi verbum, his cafibus in cius condittionis formula v-furpandum effe. Atque hoc illud effe, quod lufti-nianus lignificar his verbis, ET ALIIS QV1BVSDAM MODIS.
£r aliis qutbufdam modis. Sequitur viij, Attio ia petfonam non femper dandi, aut faciendi, feal & aliis quibufdam modis concipitur. Qua de re fub enuntiatione proxima dilleruimus.
Nullo iure ei obligatus eft. Sequitur ix. Ex caufa 3 f t obligationis agi in rem non poteft,Nam obligatio velia dando, vel in faciendo confiftit. In rem autem attio non fattura hominis, lèd rei poffefsionem petit. Itaque Paulus ini. tertia D. de obligationib.& attionib.Obligationum fub-ftantia,inquir,non in eo confiftit,vr aliquod cor pus noftrum,vel feruitutem noftram faciat, fed vt aliura nobis obftringatad dandum aliquid, vel faciendum,vel prseftandum.
Aliqua de re controuerfiam. Sequitur x. Attio-« g- nes t in rem ad mouendam aliqua de re contro-ucriiam inftitutatfunt. 1. attionum. aj .D. deo-bhgationibus& attiontb.vbi Vlpianus ait, in rem attionem effe, per quarn rem noftram qaac ab alio pofiidetur petimus :& femper aduerfus eum eife,qui rem polsider. Vt no incomode hoc modo definiri poffe videatur, attio per quam rem aliquam ab alterius poffefsione in dominium noftrum vindicamus. Quod cum ita fit perfpicuum eft luris attionis caufam eflè à parte quidem attoris , dominium : à parte vero rei, Poefifsionem. Nam, vt ait Paulus, in rem attio competit ci qui aut iute gentium, autiure ciuili dominium acquifiit. I. in rem attio. 1 3.D.de rèi vindicatione cx aduerfo autem Furius in I.vlti-jna ciufdem tratta. In rem, inquit, attionem pari non compellimur : quia licet alicui dicere fenon pofsidere. Itaque Caius in l.qui perito-3 7 rio, 3 D.eodem.tqui peritorio, inquit,indicio vtitur, ne fruftra experiatur, requirere deber, anis cum quo inftituat attionem poileilor fir, vel dolo defiir poisidere.
Dominiefe effe dicat.Hoc ex antiquis formulis. Cum enim attor vindicaffct rem fuam elle,ex iute Quiritium, tum poffeffor contra vindica-barivt Boetius in Topica Ciceronis ex Caij i nititur Ionibus demonftrat.
ARGVMENTVM.
A dlior es in rem ad petendam & feruitutem,dd libertatem,prediorum, tum vrbano-rum,tum rufticorum, infiitutsejunt Sed in libertate petenda, negantibus verbis concipiuntur , quod fieri corporalibus in rebus nonfolet.lffccundafiferuitut.vindic.l.i vti poisid.
§.Àftaè fi agat quis,tus fibi effe fundo , forti vel adibus vtendi, fruindi, vel per fundum vicini eundi, agendi, vel ex fando vicini aquam ducendi : in rem attio eft. Eiufdcm generis eft attio de ture prtdiorum vrb an orum: velati fi quis agat iusftbi effe altius ades finis tollendi,pro-fpiciendi ve,velproliciendi aliquid, vel immittendi tignum in vicini ades. Contra quoque de vfitfru-