F rancidi Ho ternani.
' folct,coniple&itur.Icaque & hiftrionum,& ora-rorum & fabroru aéHoncm dicere folemus. Ve-z rum tin Iurifcófukotum fcriptis facile eft intel-ligi,ad cas aóHones contraétam hanc effe tigni fica tionem .qui ad ius pertinerent: hoc eft, ad eos ritus,qui a lurifcSfiiltis excogitati lùnnveluri e-mancipationcm ,&manumilsioncm per vindi-<5tam,cefsionem in iure/tfi qui funt generis eiuf-,. dcm.Porro cùm illa omnia certa verborum con ceptione fierent,tandem confijctudine loquendi
3	res eò perdura eft,‘i*vt Aftio vulgo prò formula
& conceptione verborum diceretur. Cuius rei fatis multa in Cómentario verborumluris exem pia protulimus.Quia vero inter iuris aótiones illa principem facile locum obtinet, qua: pertinet adiudicium inftituendum,(tum enim ciufc Ro-mani.qui inuitus in ius rapitur,ius ac libertas im minui quodammodo videturjpropterea fa Cium eft,vr a&ionis verbo {implicite! prolaro,formula perfequendi aliquem iudicio intelligererur,
4	tEa vero duplex eft:nam & eius qui ad iudicium prouocat.poftulatio, id eft, qui recuperatores à pretore poftulat.qui de lite fua cognofcant,proprie A effio dicitur:& rarius pretoris formula iudicium decernentis, A effio appellatur: vtriufquc autem exempla proferemus. Cicero in oratione proCxcinna.t Acffioeft in auefforé prxfentem, Quando te in iure confpicio, &c. Idem librode natura deorum tertio:Inde illa ad io,Ope con filioque tuo furtum aio faéròm effe. Et profetò
6 itaeft,tvt Agere proprie fir, de aliquo, apud alte rum quarti: Et vt veteres loquebamur, poftularc liquiderò poftulare apiad alterum folemus,expo-ftulare apud illum ipfom, de quo quxrimur : vt Donatusfcribit • Idem in ca prò Cxcinna, Si te hódiedomum tinnì redeuntem armati homines aditù prohibuerint, quiro quid aiffurus fis’Item. Quid ergo eft’impunefeci: nam quid agas mecu ex iure cibili,ac pretorio non habes. Item, Si tu folus prohibitus, & à tuis xdibus vi atque armis perterritusfi$:vtrum haca&tonem habebis,qua nos vfì fumus,an aliam quamphm’Item. Huiuf-cp rei vos ftatuetis nullam effe aiffione, nulli ex-periundi ius conftttutumfftem, Quid negligen-lius maioribus noftris dici poreft, qui tantx rei pretermiferint afliqné? Sed innumera funt eiuf dcm modi exempla,ex quibus intelligirur^atffio nem proprie & principaliter eius effe, qui ad iu-diciu prouocat:& apud pretorem his vtitur ver-
7	bis,t Aio te mihi dare facereoporrere.Hac réex iure Quiritium mea effe aio: & fi qua funt in eodem genere. Eaque fignificatione aólionis verbum hoc loco definiendum effe,patet ex diuifio-ne proxima:qua ea fola diuiditur aftio.qux apud pretorem vfurpatur: vt mox docebimus.Qua de esufi definiri non incomode ficpoterit,vt dica-tur effe formula cóccptió ve verborffqtiibns iu-
8	dicium a pretore certa dc caufa poflulatur.tlarn vero formulam,qua preror in dando iudicio v-tebatur.aftionem appellari,quis ignorat ’ veluti cum fic loquitur, L. OCTAVIVS IV-D E X E S T O:Si pateret fundum Capenatem P.Seroilij effe,neque is fundus ei à Sempronio reftituatur,rum Sempronius damnetur:quam for mtilam Cicero Verrini quartacommemorar, in qua eidem oratione fic fcribit : Edixit lefe judicium iniuri >rum non daturum : ipfi autem nullius a&ionem rei fefe daturum : (cd multo pla-
nius Cornificius libro ad Heren. I. Hxc partitio legitimi confbtutionis, his de caulis raro venie in iudicium, quod in prillata aditone pretoria: exceptiones fiunt, & caufa cadit is, qui non quemadmodum oportet egerit. Cicero etiam 9 lib.de arte Rhet.l 1.Nam	pretoris exceptio-
nibus multa: excluduntur aiffiones. Atque hxc quidem haftenus ,qux idcirco à nobis pluribus verbis difputatafunt,vt intelligeremus luftinia-num,aut potius Celfum, faam hanc definitionem ad pofteriorem iftam fignificationcm ac-commodaffe: cum air , Adionem effe iusperfe-i o quédi iudicio quod libi debctur.tlus enim cùm dixit,poteftatem intellexit à pretore datam,cau-fim fuam apud Recuperatoies agendi : tametli dubitari poffet,quamobrcm a(ffionem,qux for-mulaefl, dixiffet effe ius: quod ab iPo pinguius fatffuin effe arbitror: hac de caufa, vrfimul extraordinarias atffiones comprehenderer : quae proprie Perfecutiones appellantur. 1. pecunix, i 78. D. de verb.fignif.nam in illis formularum conceptio non obleniatur,inquit ibidem Vlpia-nus,& in I.a&io.D.de negor.geft.Conftar autem politemi? temporibus omnia fere indicia extrx-ordinatiafaiffe.§.v1t.infrà.de interdici. vr,eriam fi celfus ira fcripfiffet, quemadmodum vcrifsime
11 definiri aélio potuit, Aélio Teffformula iuris fui Recuperatorio iudicio petfequendi, ab coqui legis atffionem habet dat i: tamen debuerit Iufti-nianus temporis fui rationem ducere. Porro autem quoniam ius eft multiplex, fiquidem vfiis fructus eft ius vtendi fruéndi, via cil ius eundi, ambulandi, adustus agendi ,propfcrea in definitione additum eft PERSE QV E N D I.
i, tnam fiquidem perfonahs affio eft,femper obligaram perfonam infequitur,donec id quod contendit affequatur:fin vero in resi, perpetuò rem ipfam inlè&atur, cuiufeunque in manum vel poffefsionetn peruenerit : &• quantumuis frpe poffeffor mutetur. 1. adiorrnm* D. de obligat.
j acff.Et l.penult. C.eo.Sed quxri pbreft,tcùm bc-norum poffefsio fit ius pcrffquendi. 1.5. D.de bon.poff. ecquid inter vrranque differenti! fir. Et refpondeturhoc precipue inrereffe,quod bonorum poffefsio non magis eft ius , quàm obli-gatio:hoceft,non magis in agendo,quàm in patiendo confiftit. Si quidem & commoda, & incommoda omnia compleff itur. 1.1. z. & 3. D. Ebd. itaque bonum poffellòr non minus.à creditoribus conueniri, quàm debitores convenire
1 Apoterat. Aétiotverò in agendi tantum pótefta-te confiftit : nec vllam obligationem adiuniffam habet. Preterea bonorum poffefsio non decer-nitiudicium Recuperatorium : imò poteftarem tantum permittit , illud poftmodum à pretore pollulandi : vt in perfequendis quidem rebus , bonorum poffefsio fine atìione inutilis fit: a&io vero iudicium Recuperatorium adiiin-
1 f dum habear,Porro tautem quoniam iusperff-quendi eft multiplex, vt perfequendi hoftcm,fer uum fugitiuum, debitorem qui foro cefsir,iccirco additum eft IN IV DI C I O. Vt intelliga-mus, atffiones in iure quidem à pretore dari ,in iudicio vero apud Recuperatores exerceri.- nam In iure,& In iudicio,fic differut.vt illud ad Prx-torem ,hoc ad Recuperatores pertineat. Cicerone libro de arte Rhetorica, ij. Tranflario-nes in iure plerunque verfantur -, Ibi enim& exceptiones