p A N c/r/mVt A N I
IN PRIMAM SECVNDI DECR.
LIBRI PARTEM
Commentaria,
Hacommwn riouifiima Editione ab innumeris erroribus, quibus contextus multis in locis deprauatus,fipe mutilus ,fiq> e mutatus, qua calamitate affecta quoque allegationes deprehendebantur, fiimmo iludio vindicata.
P R O OE M I V M.
Voniam hic principiò voluminis non exiftit, ideo in proemio & proludiis aliter infiftere non céfui: tn quia fuper hoc fecudo libro,alioru iuris canonici difficillimo, ac magis vtili, quem de pnti in hac ampliffima & orna-tiffima Senaru vrbe ordinarie le go; habete anno Dni 1421.ini-tiu fcribedi fumpfijfluxis decem
annis, quibas iugiter in hoc volumine Decretaliu publice legendo elaborarli; nefas exiftimaui; illotisfvtita dixerim) manibus, interpretationis materiam attingere; maxime,quia cuiufq; rei potiffima pars principium eft; iuxta fententiam iurifconfulti in Li.ff.de orig.iur. Et ne quoda-modo viderer iure meo fcientiam vendicare, & non ilii fcicntio & totius bonitatis artifici tribuere,ipfius enim fa piétia & fortitudo funt, ipfe mutat tempora & States, & regna transfert atque conftitiiit ; ipfe reuelat profunda & abfcondita,& nouit in tenebris cóftituta, &lux cu eo eft. Danielis 2. c.Nullius.n. affertionis imbecillitas facra valet enumerare myfteria; nifi fuperno fuerit erudita ama-giftro,teftante fapiétiae fonte Salomone. Dominus dat fa-pientiam,& ex ore eius fapientia & prudentia. Nam qui fine faluatore, falutem vult habere ; & fine vera fapientia exiftimat prudente fe fieri poife ; non fanus, fcd eger efl ; non fapiens,fed flultus in egritudine affidila elaborabit, & in cedrate noxia flultus, & demens pmanebit.g^. q.2. c.qui fine faluatore. Hinc Ambr. fuper epiftola ad Colof. & trafumptiuè m c.legimus.§.fedecontra.^7. dift. Omnis ratio fuperne fcientie,vel terrene creature in eo eft, qui caput efl earum & author; vtqui hunc nouerit,nihil vitra querat, quia hec efl perfeóìa virtus & fapientia, quic-quid aliquid queritur, hic perfeóìè inuenitur.Nam qui Chrifhim nouit thefaurum fapientie & fcientie inuenit, quia id nouit,quod vtile eft.his anneditur congrue,quod belliffimèHiero.inquir id.q.i.c. reuertimini.Siquisdo-«ftus & eruditus in lege Domini, poteft & alios erudire; non debet file affigliare prudentie ingenioque quod pofl fidet; fed gratias agat primum Deo, quicuóta largitur;de-inde facerdotibus eius ac miniftris, per quos à Deo erudi tus efl.fi.n.gratias non egerit, & fcientiam fibi vendicaue rit, in penuria, maledicetur. Quod fi eruditus, & intelli-gés largitorem Deu,& agens his gratias, per quos à Deo eruditus eft, humiliauerit fe; & in horreum Dei cibos intulerit, hoc eft fapientia? alimenta populo miniftrauerit, ftatim aperientur fuper eo cataratta? coali,& effundetur pluuia Ipiritualis fuper'eum, & mandabit nubibus coeli, vt pluant fuper eum imbrem roris fui, & abundantia rerum omnium perfruetur. Quapropter ego Nicolaus de Tudefco Cathanien.Siculus, inter dodorcs minimus ipfius fcientie,capitis,&authoris prolixè & piè, rnenrali-ter, vocaliter vero compendiose prefidium inuoco, vnà cum Boetio inquiens. Qqui perpetua mundum ratione
gubernas. Terrarum coeliq; fator, qui tempus ab suo ire iubes; ftabilisque manés, das cuòia moueri ; Da pater an-guftam menti confcendere fedem; Da fontem luftrare bo ni,da luce reperta,In te conlpicuos animi defigere nixus. Confifus itaq; de implorato auxilio ad ipfius honorem, cuius res agitur , ac de piiffima? ac deuotiffima? Virginis ipfius genitricis Marite gloriofi flime; & Agatha? patrona? ac compatriota meo, & Lucia? preclariffime Sicula?, cuius hodie piè vigiliam colimus,non minus Benedicti, cuius a pueritia habitum gero; ad deftinati operis perfectio nem,fidentiori &foeliciori animo condefcendo,& in pro fecutionehuncordinem feruabo.Primo namque prolixè & fuperfluè per alios feriptis refecatis, profus tacédo, vel ad loca fua remittendo, obfcureque taótis declaratis, colligam notabilia magis fubftantifica, & qua? vt plurimu cum materia examinanda non exiftunt.Secundò illicò có defeendam ad glo. Ber.qua? cum exhibeant fe eundorum confpetìui; & ad text. declaratione tendant p priùs, vtile expedire decreui.Et quicquid ex tacìis per doótad glo. eft applicabile; eisanneótere nitar, ne repetédi eadem in effetìu materia miniftretur. Tertiò fi quid per doót. ad gl. non applicabile apponitur, quod ad intelletìum cap. ne-ceffario tendit, vel notatu fit dignum, ad materiam imminente pertinens,per oppofitiones, velqua?ftiones, prout magis erit materia? confcntaneum, applicabo. & tam hu-iufinodi operis finem quàm fuper aliis libris, fuper quibus (fi fata finant) feribere intendo , attingere mihi concedat precibus Lucia? inflantibus altiflimusjà quo eunda bona procedunt; Amen.
De Indicijs.	Rubrica.
S U M M T^l U M.
1 Judicium, quid fit, & quomodo diffinitur.
2, Judicium non dicitur proprie, ante litem contefiatam.
Confeflio dicit urfatta in iudicio, edant quod in eo non fit lis ‘contejlata.
j Jnquifitio, an fit indicium extraordinarium, uel ordinarium. Jnqiiifitio, non uenit in materia sìritta, appellatione ojficij ordinarij.
4	iu/patronatus participat deffiiritualitate & temporalitate.
■Patronuspoteft unoprpfentato,aliumprpfentar.e,&intellige ut infra c. t. nume. 17.
5	Judicium utrum dicatur criminale,quando imponitur pana pecuniaria. Damnatus per inquifitionem euitat infamiam, & mitius punitur, quàm
damnatus per accufationem.
6	Tana pecuniaria, qu^ imponitur pro delitto, an appliceturfifco uelparti.
Haec rubrica poteftcótinuari adprscedctiaduobus modis. Et primo fic; Supra in procedentibus tit. vifum eft de preparatori is iudiciorum: nunc ad ipfa indicia vemc-dum eft. Vel fecundo fic; Supra vifum eft de inftrumentis, quibus iudices indicant; videlicet,de conftitutiónibus & confuetudinibus.Item deiudicum poteftatibu3*& modis creandi iurifdidionem & poteftatem iudicandi;nuncad ipfa indicia veniendum eft.Poteft continuari & tertiòad praecedentem tit.& fic magis ad proxima. In precedenti ritu, vifum efl de arbitris; verum, quia aftitria flint redatta ad inftar indiciorum. 1. i.ff.de arb. ideo annettimi' &c. -Paiior.fuper Prima Secundi Dccr. A 2 Ad