'Quantum adfecundu aduerte quod habitus &.difpofi tio,&naturalis potentia.vel impotentia,cóueniunt &dif-ferunt.Conueniunt quidé, quoniam fur.t principia formalia fubieZo in quo funt operàdi, vt libi cor.uenir.Differunt autem in duobus,primo qm habitus & difpofitio funt qua litates aduentitia: & non congenitas, fed acquiruntur aut exercitio & cófuetudine,ficut habitus corporales &mora les fimiliter difpofitiones, aut inuentione aut dòZrina vt habitus & difpofitiones intelleZuales.Propterea non fune infeparabiles àfubieófo.Naturalis vero potentia &impo tentia,non exercitio,non inuentione,non difciplina,fed ex forma rei, & ex complexione rei, vt patet in naturalibus fimplicibus & compofitis, aut à Amplici eflèntia rei, vt in immaterialibus fubllantiis emanant. Ideo funt congenita: & infeparabiles à fubieZo,& dicuntur naturales habitudi nes.fecundò differunt quonià difpofitio prodicatur de habitu modo quo declaratum eft fuprà, nunquam autem impotentia praedicatur de potentia vt patet. Quantum ad tertium aduerte,q> in hac fpecie reponunt quasque res monetur ad operandum vel confequendu fine DE PRAEDICAMENTIS. Quantum ad fecundum aduerte,q> habitus eft qualitas filiere fecanti vel percutienti, &c. fed facile cedit eis, ita radicaca in fubieZo dedifficili mobihs,qua perfe habitus & difpofitio, omnesaptitudines&inclinationesnaturales,quibusvna-conueniunt in forma fignifijata. Nam eadem qualitas po- f , ’ , ' ~ , ' ' - teli dici difpofitio & habitus inquartiaZuat & qualificar- fuu:vt caliditas in igne,grauitas i lapide,lux in fule,&om-fubieZum difponens ipfum ad operandu.Sed differunt in modo difponendi.Nam fi talis qualitas noftdu fit perfeZè ' acq.fi ta nec formata in fubieZo, dicet difpofitio,vt fcien- • ria & ars & virtus, quàdo incipiunt de nouo acquiri,ficut contingit in difcipulis.Difponttur enim fubieZum imperfeZè peripfam.Si aut perfeZè acquifita fuerit, vt ars in ar tifice iam exercitato tunc difpofitio tranfit in habitum:& fic conftat habitus differt à difpofitione in duobus,primo quia habitus eft qualitas permanentior & diuturnior, Difpofitio autem eft defacili tranfiens, nifi longitudine temporis & exercitio tranfeat in habitum.Secundò differunt,quia habitus potell dici difpofitio, fed non econuer-50. Nam qui habet habitum difpofitus & aptus eft operari fecundum habitum remoto impedimento, & in hoc fenfu difpofitio eli quid fuperius ad habitum, & ficut genus ad fpeciem,vt docuimus fuprà. Conftat ergo quomodo con-ueniunt & differunt. Quantùm ad quartum aduerte, q> in hac prima fpecie qualitatis continentur omnes qualitates habilitantes,&di fponentes fubieótum ad operandum operationes libi con-ueniétes. Tales funt omnes qualitates & corporales,& fpi rituales difponentes fubieZum ad operadum,qug fi firma ta? funt dicuntur habitus,fi non firmata? dicuntur difpotio nes.Corporales quidem funt fanitas & fuum oppofitu pul chritudo & fuum oppofitum,elegantia & fuum oppofitu, * robur & fuum oppofitum.Nam formae contraria: fub eodé genere continentur, Spirituales funt habitus anim x tà mo rales quàintelleZuales.Morales quidé funt téperàtia,for-ritudo',iuftitia,& prudétia, & alij habitus, de quib.pertra-Zauimus in tertio,quarto,quinto Ethicoru,& vitia eis có 1traria.IntelléZualesfunt,fapiétia,feientia,intelleZus,i.no titia primoru prinèipiorù, ars tà liberalis qua mechanica, & opinio,& virtutes infufte. Omnia haec funt in prima fpe cie qualitatis, vtpotè habilitantiafubieZù ad operadum. Seciida fpecies, f.fubalterpa, dicitur naturalis potentia vel impotentia,de qua tria videnda funt. primo quid fint, fecundo quomodo conuefiiunt &differunt ab habitu &di fpofitione,tertiò,qua? qualitates in hac fpecie reponantur. Quantum ad primum aduerte, natiiralis potentia eft cógenita & infeparabilis rei proprietas, qua ex fui natura vt principio formali potés eft operari operationes fibi có-uéuientes à natura,& potens eft refiftere contrariis & no-ciuis, vt animal dicitur fanatiuum ex virtute fua naturali, quàdo potens eft operari opera fua naturalia, & poteftré filiere malis accidentibus ne patiatur ab eis.Naturafis autem impotétia eft cógenita &infeparabilis rei proprietas, qua ex fui natura & cóplexione impotés eli ad operàdum operationes fibi debitas, nec refiftere poteft contrariis & nociuis accidentibus. Vt homo dicitur a-grotatiuus,qa na turalé impotétiam habet operàdi opera fua naturalia, nec refiftere poteft contrariis, fed de facili patii ab eis.Et ficut diZum eli de fanatiuo &agrotatiuo.intellige etiam de du ro & molli.Durum.n.dicitur per naturalé vigore,quo poteft refiftere fecanti yel percutienti vel perforanti. Molle .Vero dicitur per naturalem debilitatem,qua non poteft re Iauel.Tom.j. nes rerum proprio pafsiones,vt rifibile,rudibile,dif< ipiina bile &c.&’ omnes inclinatióès ac difpofitiones,qua: infunt diuerfis indiuiduis ex influxu caufarfi fuperiorum, quibus abfque habitu àcquifito, apti & inclinaci fune ad varia humana opa & artificia,moralia & intellectualia, iuxta quas aliqui dicunt ex naturali inclinatione iulti,aliqui oppofito modo,aliqui naturaliter temperati,fortes, magnifici,vera ces,aliqui oppofito mó &omnes difpofitiones corporales ingenito quibus redditur homo aptus ad diuerfa exercitia corporalia laudabilia abfq, habitu acqfito vt naliter curfo res,pugiles, athletas,gratiofi lufores ex naliter eutropelia. In eadé fpecie qualitatis funt omnes animivegetatiuas potòria:,omnes animo fenfitiuas potéri^ exteriores & interiores, omnes animas intelleZiua: potétis, tà appetitius q, intelleZiux,omnes potentis motius tà direZiure, q, impe ratius & executius.Dè quibus omnib’ plena notitiam ha bebis in fecudo & tertio de Anima in epitomatib’ noftris naturalibus.Hsc de fecunda fpecie qualitatis dièta fine. Tertia fpecies dicitur pafsio & paffibilis qualitas , de qua tria videnda funt. Primo quid fit paffio & paffibilis qualitas, fecundo qus &r quot qualitates in ea reponqtur, tertio foluetur dubium. ■ Quantum ad primum vt fcias in quo fenfu fumitur paffio hic,& in quo fenfu paffibilis,aduerte q> paffio trib9 mo dis fumitur,primo inquantu refpicit agens à quo eft aòìiu, cuius effeZus eft ipfa paffio: vt calefaZio pafsiua fe habet ad calefazione aZiuam,vt effeZ’ eius, vt dicet tibi infra: & in hoc fenfu nó eft fpecies qualitatis,fed prsdicamentu particulare vt manifeftabimus infra.fecundo fumitur promotu appetitus fenfitiui,quo impellimur ad aliquid agendum,& quo alteratur corpus,qualis eft timor, audacia, de fiderium,amor,odium,fpes,ira,de quibus omnibus loque-mur in tertio de Anima,& fic pafsio eft quidem in predica mento qualitatis,quoniam qualificar fubieZum,'interroga mus enim de Socrate qualis eft, & refpondetur, q> eft iratus aut audax aut timoros* aut triftis,&c.Sed pafsio fic di Za eft in fecuda fpecie,ficut eft potétia anims appetitiua: tertio fumitur pro qualitate fenfibili, id eft ab aliquo quin que fenfuu perceptibili citò tranfiens nec denominas fubieZum quale fimpliciter,fed fecundum quid,vt tibi declarabitur, & fic de ea eft hic fermo habendus. Sic autem diffinienda eft. Pafsio eft qualitas cito tranfiens inferens paf-fioné vel illata ab aliqua pàfsione: vt pallor proueniens ex timore vel ira.& rubedo ex.verecudia.Pafsibilis vero qua litas non dicitur pafsibilis quali fit apta pati tanquà fubie-Zum patiens aut paffibile,fed dicitur paffibilis-, quia cau-fat pafsionem in fenfu,dum fentitur. Verìim nifi aliud addatur,nó diftingaeturà qualitate,qua: dicitur paffio.Nam vt diffiniuimus & ipfà’infert pafsionem ,vel infertur à paf-fione.Vt ergo diftinguatur fic diffmiéda eft, Pafsibilis qua litas, eft qualitas firmata in fubieZo, difficulter vel nunquam feparabilis à fubieZo,inferés pafsionem fenfui dum fentitur, vel illata ab aliqua pafsione fimpliciter denominans fubieZum fuum quale. Dicitur firmata in fubieZo, ad differentiam qualitatis f a qux