L T V S X.
Sortem effe rifibilem. Nam bene fiat quod fcientiam habeam,in vniuerfali,&nó in particulari,quoniam forte non aduertes hoc particulare contineri fub vniuerfali.Si autem loquimur de pr^cognitione propofitióis minoris,dicit Ari ftot. quòd fi demonftrans aduertit minorem contineri fub maiori,non praecognolcitur tempore,fed fimul&in eodem inftanti cum conclufione.Cum hoc tamen ftat quòd praeco gnofeitur prius natura-.quonia cognitio conclufionis pendet à cognitione praemiffarum &non econuerfo.Stat ergo refolutio in hoc, quòd maior& minor cognofcuntur prius natura conclufione.Sed maior non folum natura,fed etiam tempore. Minorantem cognita continerifub maiori, tantum prius natura.Nam cognita maiori &minori,vt conten ta fub maiori,ftatim& in eodem inftanti cognofcitur con-clufio.Notanter dixi,cognita minori vt contenta fub maio ri, quoniam fi in minori affumatur aliquid contentum fub vniuerfali maiori, & hoc non conftet demonftranti non fta tim habetur conclufionis cognitio, fed prius oportet ma-nifeftare per aliquod medium, quod affumptum in minori continetur in vniuerfali affumpto in maiori.V.g.Affumitur in maiori quòd omnis triangulus habet tres aequales duobus reótis,& fubfumitur quòd figura deferipta in femicir-culo eft triangulus.
Si demonftranti conftat minorem contineri fnb maiori, puta quia aduertit figuram deferiptam in femicirculo effe triangulam, ftatim Cognofcit conclufionem, fi autem non aduertit,oportet eam probar e,& fic non cognofcetur con clufio donec probatum fuerit minorem contineri fub maiori,& in eo cafu, maior & minor cognofcuntur prius natura & tempore,ipfa conclufione. Conftat igitur tibi quomodo principia fiue praemiff^ praecognofcuntur concldfio ne,& qua prioritate.
Quarto declarandum eft vtrum ficut praemiffae praeco-gnofeuntur conclufione, fic conclufio praecognofcatur an tequam perinduólionem vel perfyllogifmum demonftrati uum probetur.Huic quidem dubio refpondens Arift.deter minat veritatem, deinde foluit argumentum Platonis, qui videtur arguere contra determinationem flendam.
Tu igitur aduerte q> mens Arift.eft, q> cognitio conclufionis antequam demOnftretur, eft ficut effe effeótus naturalis in caufis fuis praeexiftentibus. De illo autem conftat quod habet effe in potentia fiue in virtute in caufis fuis,fci licet in efficiente & in materia antequam producatur,non autem habet effe aótu in rerum natura extra caufas fuas,ni fi poftquam produólus fuerit.Habere autem effe in potentia fiue in virtute eft habere effe fecundum quid, quoniam eft medium inter non effe fimpliciter,effe fimpliciter.ha bere vero effe in aótu per produótionem,eft habere effe firn pliciter. Sic in propofito conclufio antequam demonftre-tur, eft cognita fecundum quid, id eft in virtute in principiis fuis.Nam qui cognofcit hoc principium ; omnis triangulus habet tres angulos aequales duobus reótis,cognofcit virtualiter quod omnis fpecies trianguli, puta Ifochelles Ifopleuros, & fcalenon habet tres aequales duobus reóìis. Aótu autem & fimpliciter, non eft cognita, nifi poftquam per induótionem aut demonftrationem probata fuerit, ficut nec effeótus naturalis habet effe aótu & fimpliciter nifi poftquam extra caufas produótus fuerit. Haec eft determinatio Ariftot. quae eft media inter duas fententias extremas,quarum vna fuit Heracliti,vt tibi declarabitur in oc-tauo Phyficorum, qui tenuit quòd de nulla re poffumus habere fcientiam , ex confequenti conclufio nefeitur neque fecundum quid ante demonftrationem, nequefimpli-citerpoft demonftrationem. Altera fuit Platonis in libro Mennonis, qui tenet quòd conclufio ante demonftrationem eft fimpliciter fcita , ita quòd per demonftrationem non addifeimus de nouo conclufionem, fed tantum reducitur ad memoriam, & fic noftrum fcire eft tantum remi-nifei. Hanc autem imaginationem Plato, fic conatur probare , Sumatur aliquis imperitus Geometriae,& proponatur fibi aliqua conclufio geometrica, puta quòd quadratum habet quatuor angulos reótos, & interrogetur fi fcit hanc conclufionem : fi refpòndet q> fic, ergo ante demonftrationem fcit eam fimpliciter,ex confequentinon addif-cit eam de nouo,eft enim contradiótio,addifcerequod fci mus : fi refpòndet q> non, interrogetur ordinate incipiendo à primis principiis geometriae, & procedatur ordinate per interrogationes & refpófiones vfque ad conclufio-nemfibi propofitam, 8c videbis q» cuna ad canclufionen^ deuea
n6	TRACT/
rabitur infra. Secundo requiritur praedicatum proprium, quod elt propria pafsio fiue habens modum propriae pai-fionis:& haec eft maior extremitas. Tertiò requiriturfubie ftum fiue natura illa de qua demonltranda eft propria pallio : & tale fubieótum eft minor extremitas, & ex fubieóto. & propria pafsione componitur concludo demonftrabilis. V.g.Volo demóftrare,omnem hominem effe rifibilem, haec eft conclufio,Omnis homo eft rifibilis,&demonftratur fic, Omne animal rationale eft rifibile.hoc eft principium com plexum,cuius prgdicatum eft propria pafsio.Omnis homo eft animal rationale, huius minoris fubieótum de quo de-hióftratur pafsio eft homo,ergo omnis hó eft rifibilis.Haec eft cóclufio demóftrata cóftans ex pafsióe & fubieóto Tuo.
Cum igitur omnis doólrina & disciplina intelleótiua in terquas eaqmr habetur per demonftrationem eft precipua , fiat ex aliquibus praecognitis /oportet antequam de-monftretur conciti fio,praecognofcere principia, ex quibus procedit demonftratio,&pafsione demonftrabilem de fub ieóto, & fubieótu de quo demonftranda eft propria pafsio.
Vt autem fcias quid de principiis complexis & depaf-fione,& de fubieóto.praecognofcendum fit,aduerte q> cum duas tantu fint praecognitiones,fcilicet quia eft & quid eft, oportet de principiis &fubieóto,& pafsione,aut vtrunque .prtrcognofcere, aut alio & alio modo.Primum non poteft effe,quoniam de principiis complexis non poffumus pr^co gnofcere quid fint,fed tantum quia funt,i.quiavera funt,& ideo fuper veritatem eoru praecognitam fundatur conclufionis demonllrandae veritas. nam cum principia quas dignitates dicimus fint notifsimae veritatis,nó oportet ea dif finire. Datur enim diffinitio caufa innotefcendi. Praeterea fiotificabitur tibi in feptirao Metaphyfic£,q>complexa funt indiffinibilia.De principiis ergo praecognofcitur quia funt vera,& non praecognofcitur quid funt, quoniam funt indif finibilia. vt de hoc principio,Devnoquoqueeft vera affirmatio vel negatio , pracognofcitur ante omnem demon-Ouid rei ftrationem quod eft verifsimum. De pafsione autem puta ei ,<1 paf- de rifibili o portet praecognofcere quid eft, faltem quod di /o.s no' citur,id eft quid fignificatur per nomen,Nam cum fit quid jDComplexum,& non fit per accidens,eft diffinibilis. De ea f:	autem non oportet praecognofcere quia eft, quia per de-
monftrationem pafsionem in effe fubieóto concluditur,vt "fedno in tubile ineffe ho.mini.Quod autem concluditur per demon ,,cr„	ftrationem,non pracognofcitur,fed poft,ergo de pafsione
non pra?cognofejrur,fed concluditur quia eft.
non;.	De fubiecto autem oportet praecognofcere vtrunque,f.
quid eft,8c quia eft. Quid eft quidem, quoniam indemon-ftratione potiffima vt tibi declarabitur infra, medium eft diffinitio & quidfubieóti. Medium autem oportet praecognofcere, aliter procederemus ex ignoto ad ignotum. Na nifi praecognofeerem hominem effe animal rationale ine-uidenter concluderem hominem effe rifibilem. Oportet etiam praecognofcere de fubieóto quia eft, vel faltem non repugnat fibi effe. Nam cu de non ente non habeatur fcien tia,quoniam vniuerfalifsinium obieótum intelleótus eft ens,neceffe eft omne feibile eflé ens.ens autem eft quod eft vel poteft effe,vel fibi non repugnat effe, ergo de quolibet fubieóto {cibili oportet praecognofcere nó folum quid eft, fed etiam quia. Conftat ergo tibi quod ante demonftratio nem oportet pracognofcere quia de praemifsis, &quid no minis de pafsione,&r de fubieóto quid &quia.Dico autem de fubieóto quid rei,& nonfolùm quid nominis, ad differentiam de quid quod de pafsione praecogqofcitur.
Tertiò declarandus eft ordo praecognitionis,qui eft inter principia,id eft.prxmiffas & conclufionem,Nam diótu eft, quòd antequam deducatur conclufio ex principiis, id eft ex praemifsis,oportet ea praecognofcere quia funt,fcili cet vera,vt procedamus ex notioribus,aliquid autem poteft effe prius cognitum conclufiorie duobus modis, fcili-cet prius tempore & prius natura. Declarandum eft ergo fi praemiffae prius tempore cognofcuntur conclufione, vel folum natura,Tu igitur aduerte,q> in demonftrationefunt duo principia,ex quibus deducitur conclufio,fcilicet pro--pofitio maior,quae debet effe vniuerfalis,&propofitio minor,qua: poteft effe vniuerfalis vel particularis. Et quidem fi loquamur de maiori,dicit Ariftot. quòd prxeognofeitur tempore. Verbi'gratia,Eacio Hanc demonftrationem, Omnis homo eftrifibilis-.Sortes eft homo,ergo Sortes eft rifibi lis.Conftat-quòd iamdiu poffum fcire maiorem, & nunc itio conclufionem,quoniam ante deduólionem nefeiebam