DE PROBA fubfequitur ly femper refpeóìiuèfumptù, aut prxcedif.fi fubfequitur fic exponéda eft, Verbi gratia.Semper nó fuit Ariftoteles,aliquo tepore fuit Ariftot.& fuit aliquod tem pus,in quo non fuit Ariftot.ergo femper, id eli omni tempore preterito non fuit Ariiìot. De futuro autem fic expo nenda eft, femper non erit abundantia-.Aliquo tépore erit abundantia, & erit aliquod tempus in quo non erit abundantia, ergo femper non erit abundantia. Si vero negatio precedat,non eli exponenda, fed per fuum oppofitù pro-bàda.Verbi gratia.Non femper erit pax,fic probatur. Hate eli: falfa,femper erit pax, ergo irta eft vera, non femp erit pax,patet confequentia per legem contradióìoriarum.
Conftat igitur tibi quomodo probanda fit propofitio de femper, fiue abfolutè, fiue refpeóìiuè teneatur, fiue af-firmatiuè fiue negatiuè.
Conclufiones, quas inferunt terminili^ ex hoc modo probandi,vide in Paulo vbi fuprà.
De hoc termino totus videndum eft, quomodo probada fit propofitio qua ingreditur. Tu igitur aduerte quòd apud Ariftot.dupliciter fumittir. primo prò ente completo fiue perfetto, in quo fenfu dicimus totum effe illud cui nihil deeft quod fpeóìet ad fui integritatem, fecundò fu-mitur pro qualibet parte alicuius totius. In primo fenfu dicunt logici totu categorematicè, in fecundo auté fenfu dicunt totum fyncategorematicè. In primo fenfu comrau niter locatur interfubieÓifi & verbum, vt hic, nix tota eft alba, vel inter verbum & predicata vt hic, Deus eft totus bonus. In fecundo auté fenfu prxcedit fubieóìum, vt hic, totus Sortes eft minor Sorte, id eft qualibet pars Sortis eft minor Sorte.
In primo fenfu non exponitur, fed fic probatur.Nix eft tota alba,nix eftperfeóìè alba, ita quòd nullus gradus al-bedinis libi deeft, ergo eft tota alba eodem modo proba-dx funtiftx, Ignis eft totus calidus, Deus eft totus bonus.
In fecundo fenfu debet probàri exponibiliter hoc modo,tota domus eft minor domo-.Aliqua pars domus eft mi nor domo & nulla eft pars domus, qua: non fit minor do-, mo,ergo tota domus eft minor domo.
Hoc modo probanda eft propofitio affirmatiua de toto fyncategorematicè fumpto. Si aut fiat negatiua negatione pra?pofita,vt hic. Non tota domus eft minor domo. Nó eft exponenda, fed per fuà contradióìoriam probanda; vel improbàda,vt patet hinc.Hxc eft vera, tota domus eft minor domo,ergo hxc eft falfa, Nó tota domus eft minor domo,patet cófequ entia,per lègé contradióloriaru.Si vero poftponat negatio,vthic,tota domus non eft alba,non eft exponenda, fed per contradióìorià probanda hoc modo,Hate eft vera, tota domus eft alba, ergo ha?c eft falfa, tota domus nó eft alba,patet confequentia, per legem có tradióìoriaru. Nónulli volut q probetur vt vniuerfalis ne gatiua,eo & xquipollet illi, quomodo auté illa probetur, diximus in cap.tertio huius traóìatùs.vide tu illic.
Conftat igitur tibi, quomodo probanda fit propofitio de toto categorematicè,&fyncategorematicè fumpto,fiue fit affirmatiua fiue negatiua.
Conclufiones hinc illatas apud terminiftas,vide Paulo vbi fuprà.
De hoc termino infinito videhdu eft, quomodo propo lìtio quam ingreditur fit probanda. Tu igitur aduerte, q> infinitum apud logicum dupliciter fumi tur, feilieet categorematicè, & fyncategorematicè, categorematicè lignificar ens quod non habet principiò,neque finé,:& ponitur in ,ppofitione à parte predicati, vt Deus eft infinitus.Mo-tur cadi, & tempus funt infinita, fuppofito qd mundus fit aeternus ad mentem Ariftot. fyncategorematicè lignificar quod quocunque ente dato pót dari maius,vel quibufeu-que datis poffunt dari plura, & ponitur in principio pro-pofitionis,vt infinitu corpus'eft,infinitu fpacium eft extra caelum,infinitù fumptum catego.non facit propolitionem expónibilem, fed refolubilé, vt Deus eft infinitus, hoc eft infinitu,& hoc eft Deus,ergo Deus eft infinitus, fumptum autem fyncategorematicè facit propofitionem dupliciter probabilem,primo exponibiliter,vt hic, Infinitum corpus eft, aliquantum corpus eft, & non.tantum quin maius, & tnaiusi& fic in infinitum, ergo infinitum corpus eft, eodé modo exponenda eft ifta de preterito.Infinitum. corpus fuit,& de futuro, infinitum corpus erit,in plurali auté fic exponéda eft,infinita: ftella» funt,aliquót ftella: funt, & nó tot quin pltires in infinitu,ergo infinita: ftella? funt.eodem laueLTom.j.
T. T E R M I N,
modo expone iftam de preterito, infiniti dies fuerunt, & iftam de futuro,infiniti dies erùt, fuppofita aeternitate mo tus caeli.fecundo probatur fic,infini tum corpus eft,aliqua tum corpus eft,& duplum ad aliud,& triplum ad aliud,& quadruplum ad illud, & fic in infinitum, ergo infinitu coipus eft,in plurali autem fic, infinita fydera funt. Duo funt, & tria,& quatuor & quinque,& fic in infinitum, ergo infi nita fydera funt,vterque iftorum modorum vfitatus,& va lidus eft,licet forte fecundus fit manifeftior.
Conftat igitur tibi quomodo probanda fit propofitio de infinito categoricè,& fyncategorematicè fumpto.
Cóclufiones deduóìas ex hoc modo probandi, vide in Paulo vbi fuprà,& hgc dièta fint de ,ppofitióe exponibili. MP. IIII. De propofitioneofficiabili.
IN cap.quarto videndù eft,quomodo propofitio officia bilis probanda fit, & hic tria agenda funt, primo quid fit,fecundò quot modis fit,tertiò quomodo probatur. Quantu ad primum aduerte quòd propofitio officiabi lis eft illa cuius dióìù fiue oratio infinitiua determinatur aliquo fex terminorum modalium, vel verbo concernente aóìum mentis.exemplum primi, neceffe eft Deum effe, exé pium fecundi, crèdo Deum effe omnipotentem. Termini enim fiue verba concernétia aóìum mentis funt ifta, Scio, intelligo,credo,opinor,imaginor,volo,defidero &c.
Sed aduerte quòd termini modales, & verba concerne tia aóìum mentis poffunt in duplici fenfu facere propofitionem,fin fenfu cópofito, & in fenfu diuifo. In fenfu qui dem compofito praecedunt, aut fubfequuntur orationem infinitiuam vt hic,neceffe eft Deum effe,vel fic, Deum effe eft neceffe,& hic,Scio hominem effe rifibilem,vel fic, hominem effe rifibilein intelligo.
Quanta ad fecundum aduerte quod propofitio officia bilis in fenfu compofito poteft fieri duobus modis, primo per terminum modalem,&verbum importans aóìum anima?, vt praediximus, fecundo per hos terminos, per fe, per accidens,per fe primo, per fe non primo, vt declarabitur.
Quantum ad tertium aduerte q propofitio officiabilis fiue fiat per terminum modalem, fiue per verbum fignifi-cans aóìum mentis, fiue per hos terminos per fe, per accidens,per fe primo,per fe non primo,dummodo fiat in fenfu compofito fic officiada,id eft probanda eft, Neceffe eft Deu effe,fic probatur.Hxc propofitio eft neceffaria, Deus éiì, qua? adacquate fignificat Deum effe, ergo neceffe eft Deum effe.
Scio hominem effe immortalem fecundum animam,fic probaturiHxc propofitio eft feita à me,Homo eft immortalis fecundum animam, qua» adequata? fignificat hominé effe immortalem fecundum animam, ergo fcio hominem effe immortalem fecundum animam.
Per fe primo homo eft rifibilis, probatur fic. Hxc propofitio eft p fe primo,hó eft rifibilis,qua? adacquate fignificat hominé effe rifibiìé,ergo per fe primo hó eft rifibilis
Per fe non primo, Sortes eft rifibilis, fic probatur. Hate propofitio eft per fe nó primo,Sortes eft rifibilis, qua? adequate fignificat Sortem effe rifibilem,ergo &c.
Per accidés homo currit,fic probatur. Hate propofitio eft per accidens,homo currit,qug adequate fignificat hominem currere,ergo &c.
Dixidumodo fiat in fenfu compofito, quoniam in fenfu diuifo non eft officianda, fed probanda fecundum exigentiam termini praecedentis tei minummodalem,aut ver bum concernens aóìum mentis.Verbi gratia, Deù neceffe eft effe.Hec eft refoluéda hoc modo, hoc neceffe eft effe, & hoc eft Deus, ergo Dev.m neceffe effe. Ha?c aut omnem hominem pofsibile eft effe album exponenda eft ficut vni uerfalis’affirmatiua-.exponatur ergo fic, hominé pofsibile eft effe album, & nihil eft homo, quin illud pofsit effe alburni,ergo omnem hominem pofsibile eft effe album.
Conftat igitur tibi quid fi propofitio officiabilis, & quotuplex fit,8c quomodo probanda.
Conclufiones illatas ex hoc modo probandi, vide in Paùlo in traóìa.de probationibus terminorum.
C JP. V. Depropofìtiwedefcriptibili.
JNhoc cap. agendum eft de propofitione défcriptibili, & hic quatuor agenda,primo quomodo fumi! hic de-fcriptio , à qua denominatur propofitio défcriptibilis: l’ecùdò quid fit propofitio défcriptibilis,terciò quot modis fit,quarto quomodo probatur.
Iz j	Qùant