I
3
A B B A T I S
PANORMIT ANI
IN P R I M A M PRIMI DECR.
LIBRI PARTEM COMMENTARIA.
Hac omnium nouijjìma edition e ab innumeri! errortbus,cjuibus contextus multis inlocis deflrauatus, Jàpe mutiliti J&pe mutatiti, qua calamitate afféfi a quoque allegations deprabendebantur,'fummo Jludio ^indicata.
S V M M a RI V M.
1	^fuxilium Dei in omni opere inchoando inuocandum efl.
2	Teftis loquens repentini,prafumitur mendax.
Sincro loquiturmorosè,prafumitur dubius.
3	Materiapofita in diuerfts locis,inducit difficultatem fludentibus.
4	Do flor debet infiiis di flit effe breuis et non fuperfluut,eft ide in aduocato.
5	Diffirentia inter epiflolam decretale™, Decretimi, & Conflitutionem.
6	Studentiumappellationecomprahenditur Do fl or in fauorabilibus: fetus in
odiofis.
7	Clericus.qui ex privilegio potè fl fludere in iure ciuili, anpofft in eo doflo-
rari,& ipffm legere.
8	Communis ufus loquendipraferturpropriofignificatui uocabuli,& flatuta
intelliguntur fecundum communem uffm loquendi.
9	'ìfepos non nenie appellatile filiorum decommuni ufu loquendi, licit de
proprio fignficatu ueniat.
10	'Neposexforore,uel fratre,uenit appell. nepot is de communi uff loquendi,
etiam in odiofis,licetfecusfit de proprio fignificatu.
11	Verba prolata a iure peri tit, an intelligantur fecundum communem uffms
loquendi,an ex proprio fignificatu uocabuli.
li S tatutum di flans ,quod uerba debent intelligi nullo extrmfecus intelleflo, intelligitur, quoduerba debent intelligi ex prcpriofignificatu,non fecundum idem uffmloquèdi. Secus fi dicat,quod debet intelligi,prout iacent. ?qam tunc intclligitur fecundum communem ufum loquendi, ffpra numero loinfi.
Ij Legere an dicaturille qui mente legit, uel qui non inteUigit, quod facitad multa.
a 4 Teflis,qui dicit fe fcire, quia legit,fu (fidenter concludit. lj S enteriti» continent iuris errorem ex mente,uel interprctatione,no efl nulla.
Statutum puniens legentem inflrumentum, an comprahendat iUum,qui legit mentaliter.
16	.Argument uni a filmili tollitar.fi affgnatur aliqua diffmilitudo.
17	Carens aliquofenfu corporeo, utrumpoffit effe iudex.
18	Judex dicitur indicarefecundum cofcientiam informatami iuribus partium.
P R O OE M I V M.
Regorius Epifco-pus. t Quoniam omnis ratio fu-perna? creatura,vel eterna? fcié-tiat,in Deo eft,qui eft earum ca-put&auttor, &quicquidalibi quatritur, hie perfette mueni-tur, quia hate eft perfetta virtus & fapientia. 37. dift. c. legimus. S.hinc etiam,2.ideo ipfitis poftu lato pra?fidio,qui dixit ad Moy-
fenijExod.q.. Pergcigitur,& ego ero in ore tuo,doceboq; quid loquaris,fidentibus,huius fummopere vtilis libri in ordine primi, letturam aggrediar. Et quonia de more le-gentium,ac fcribentium eft,■primo expedire gio. primam anteq.fiat tranfitus ad texcu , quonia ipfa eft generalis ad totum libi ti, ideo earn primo expedia cum aliquibus vti-libus fuppletionibus,& pofteareaftiimam materia gl.per alia verba vtiliora. Hase igitur glo.i. in effeétu quatrit de fex,& fextum non profequitur. Primo enim quatrit, qua’ fuit intétio Domini Gregorii in hac compilatione, &re-fponde, vtin ea.Et exhaeprima particula gio.quinque notabilia eliciuntur.Primo, contra tefles difperfim,& vario modo loquentes. Hoc enim aufert intellcttum , ficut & Decretales olim polite in diuerfis volnminibus, ingc-rebant difficultatem & auferebat verum intellettum : de a quo vide tex.a in c.fi.§.fed aliud.y.q.y.b vbi glo.dicit, t b teftis repentine loquens prjfumitur mendax, quia prefull mitfubornatusifi veroloquatur morose, pfumit dubius.
yo.dift.c.ponderet. An aut teftiu examinatorc déatredigere in fcriptis,q> teftis vacillabat.vel $ morosè,velrepé-tinèloquebatur? Die, vtno.Innoc.in c.quoniam.depro-batio,& ibi dixi.Secundò ex glo.colliguntur duo,qua? incl ducunt & ingerut difficultatem ftudentibus,d & legenti-bus.
A D D I T I O N E S.
3 SEB SAPIA. •TVidetext. Hunc text.reputatfin Dom.And. Sicul. conf. i.colum.90 uer.prattereaeftaduertendum, in 1 .uolu.ibi pluraadpropo-fitum.dequoetiam per Ale.in 1.1. ff.defal.in apoft. vide etiam Bald.inc.r de inue.in ma fa in ufi.feu ubi loquitur de arbitrator,qui laudauit exabru pto:& aliquaad jppofitfi ponit Rimi.in l.x.col.7.C.deeden. &hseciuuant contra fcholaiem,quipauco tepore ttuduit,ut pfumaturpauca.fcire, vt per glo.in c.tù ex litrris.in uer.inftruiftus,dein inte.reft. Adde tamé,q> quando» que pcipitatiocómendatur, utp Ab.in c.iurgantiu.dereiu.dixiinrep.l.J Nerua in materia doli przfumpti.ff.depofi.
b ^Quinta <]• I-Adde Roma.fingu.Iuis fo. 1 S.in princi.vbi dicitfingularem ilium text.Ber.La.
Z A C H A. TAdde,q> eft fingulare 447. in ordi.&quod incipit, an ille, qui celenter.Quib.adde, D.Anton.D.Car.ipfum Pa.& Fel.inc.cu caula.io.co. mihi. 11.fecundum noua impresfionem. Eundem in c.eccl.S.Manz.colum. 14-deconft.
c Examinator. Addepulchre Spe.in ti.de tette.S.nunc trattandum.io z.colum. ubi multa dicit.Ber.Lan.
Z AC H A. Diebreuiter ^ueffe , q> notariusuelexaminatorteftis dear fcribere qualitaté relpóficO teftis,puta q> vacillabat.quado depofuit tale difhimrprimo qualitaté vacillatis,ét q> nó uiderit.ponédo, Iudex dixit mihi notar o,q> fcriberedebeam talia,fcilicetq> vacillami,uel timebat&c.ira concludit Lan.de Oria.in c.quonia cétra, col. j. tier, in gio. 2. in fi. necob, diflfi Bald.m 1 nullfi.C.de teft'.q J Fel.in d.c.quoniam contra, col antepen. in fi adducit cétra Laf Na fi bene inlpiciatur,nóeft contra tanfi Dicit enim Bald.qinotarius,q tettevacillarenóuidit,nóteneturfcribere, qritqfit,fed folum,quod index ita dixit, &alle.Inn.& Io.And.ibidem. Lanf.uero etiam ibi dixit,q> quamuis noanusnon uideritteftem uacilla re , <j> debeat feri- . bere iudicem fibi iusfifie,ut fcnberet&c.Sitamen teftis audiens notarium fcribere giaracrllauerit, uoluentfedefendere,debetaudiri: ita no.dixit In-nocé.m alle.c. quoniam contra, quem in loco ubi fiipra refert&lèquirur idem LanfideOria Non omirto tamen, q> uacillatio teftisferipta fine madato iudicis,non probatiut no.Felin.loco ubi fupraalle. Hald.in I.qui falfa, uel uaria, & in apoft.ff.de tetti Ang. fin.in Auth. Vt fponfa. lar.§.& hoc in fuperjCol.j.uer.eo modo,fi tabellio,collabo 9.
ANT. FRAN. ^Adde, q> vacillano in tette uitiateius teftimonium. I.j. §.tu magis.ff.de tetti. Sifacitteftem defalfopuniri: gl.eft no.in c.qiii falfasv 3-q	no.Bartol.gr Ale.inl.eos.ff.deal.&uacillatioteftiseftfufriciensin-
diciumad torturami,prout in terminisconfiiluitAlexand.confi.fuo ^5 in i.uol.incipien.breuiter omisfis. Etadde, qi uacillatio ita punitur in notarlo,ficut mtefte: itano.Bald.in l.fcripturar,in i.colum. C.defid.inftru.8t adde,q> uacillanspoteft torqueri etiam perdelegatum Principis. Ita Bald, incapitu. 1 .in 2.colum.fi interdo.&vafal.lis oria.& idéBald, in l.presbyte ri,in z.no.C.de epif.& cler.teftis autem uacillans coram arbitro debet tor-’ Ìqueriper iudicem,ita no.uol. Auge in Auth. Detefti.in §.fiuero ignoti,in p.no.& q> uacillatio debeat fcribi in adlis per notarium de mandato ludi • cis,& alias non probeturperfolam fcripturam notarii,uideBartol.inI.de quseftione.§. tormenta, in tier. & ex hoc dicit Innocen. ff de quaillio.Sr eù -demBartol. ini.3.in fi. princ. &in §.ideoque,ff.detetti. Etadde,q> illete-ftisdicituruacillare, qui unum dixit in iudicio, & aliud_extra,ut perBart, in l.eos,ff. de fal.gr per Alexan.in confi 43.in 1.parte coni.
d ^Difficultatem ftudentibus ingerunt. Sigoanter not.Abb contra teftes vario modoloquétestquia perhoc aufertur lènfus&intellettus uerus: pro quo facit tex.in § fed aliud. y.q. y.capitu.qui ambulat.ubi teftis repentine loqués pr^fumitur mendaxifi uero morofè loquitur,pralumitur dubius. 50.diftin. c.ponderet.Modernio.addunttext.in §.fi.4j.dittin.ibi, loquacitateincauta,& quod uoluit ibi Do. & eunSem in d. capirti.ponderer ,& facit op. tex. dep0e.difi3.in capitu.interh$chircu.&t text.in capitu.fciendum.zp.diftin. & ibi Do.Etquod uoluit Bartòl.ini.prolatam,C.delent cum concor.pofi-tispereosin capitu.eccleliaS.Mariz, deconftit BcaddimiRo.in fin.fino 4s6.inci.an illi.ubi fiacitfingu. text, in d.S.fed aliud.inferens, q> ex hocalii teftes pferutur. Et uide Arch.gr Do.in d.S.fiedaliud.ubiexponùt repétinu,’ i.indierete Bc inconlìderate loquenrem, dicentes hoc effe m arbìtrio iudi-cis.Adduntetiam Moderniores, quod noc.Bald. ini.unica. C.dee,1 e i.lutti. Codi.ubi dicit, tides rellium dicuur uacillare propter nimiain olile urita em & Bartol.in l.ea ff.decontrah.empr.teftem oblcurum^quipa’ rat tacenti uerum. Et Domimi §.alias.25.d1ftin.gr incapiti!, eritauremlex; 4.dillin.q> pofitio obfcuraexcufiatreipondentem obficure, adeo q> hicre^ Panor.fuper Prima Parte Primi Dccr. A 3	<p°n-