( ■
Ad R ornaw
folum in fimilitudiné hominis mutaueruut glo rum dei, fed etiam in fimilitudinem [y o l v-c R. v m & quadrupedum & ferpentium.JA.di-gnioribus creaturis ad minus dignas gradatim defcendit,yt óftendat illos in profundiores fluì titis tenebras.corruiffe . Mos fuit ab antiquó Romanis adorare fimulachra hominum,vt Ró muli,Iouis & alioru,maxime ab aduetu Aenea; in Italiam:volucrum autem & quadrupedu atq; ferpentium,ex quo Alexandria ab Augufto vièta eft & Roma; fubiugata. Confueuerant enim colere deos omnium gentium,quas fuperaffent.: In tam viles formas mutauerunt, vt diéìum eft, gloria dei.f p r o p t e Rquoddeus tradidit] ideft,dimifit, illos in defideria cordis eoru.] T radere enim dicitur deus,dum non retinet delinquente*, propter arbitri; libercatem adma-lum promptiflìmam.Manifeftu quoque eft dcu operari in cordibus hominum, ad inclinandas eorum voluntates quocunque voluerit, fiue ad bona prò fua mifericordia,fiue ad mala prò me ritis eoru,iudicio vtiq; fuo , nónunqua aperto, nónuquà occulto,femper autéiufto.Nà propter precedetia peccata,muliiplicàtur fequétia. Et deus quipeccatorem diu expcétat vtredeat, no redeunti atque contenenti ponit adhuc vbi gra uius impingat.Peccatum quippequodper poe-nitentiam citius non deletur, aut peccatum eft & caufa peccati, aut peccatu & pcena peccati, aut peccatum fimul & caufa & pcena peccati» Omne enim quod prius male committitur,pec catum eft.Sed fi citius pcenitèdo non tergitur, iuftoiudicio omnipotens deus obligatampec cantis mentem, etiam in culpfin alteram per-mittit cadere. Peccatum ergo quod poenitètite lamento non diluitur,peccatu eftfimul & caufa peccati.-quia ex ilio oritur, vnde adhucpec-catoris animus altius obligetur.Peccatum verd quod ex peccato,id eft,ex fecundo fequitur,pec catum fimul eft & pcena peccatùquia exerefeen te calcitate ex retributione prioris culpa: gene ratur,vt quali iam quxdà fint in peccatore fup-plicia,ipfa incrementi vitiorum.Fit verd non-nunquam vt vnum idemque peccatum, & peccatum fit & poena peccati fimul & caufa pecca ti.Quod bene Apoftolus hoc loco demonftrat, dicens de infidelibus ac lubricis [c vm cogno'-uiflènt deum,non ficut deum glorificauerut aut gratias egerunt,fed euanuerunt in cogitationi-busfuis.JEcceeft peccatum&caufa peccati,Ex qua caufa quid fequatur,adiungit: e t obfcura tum eft infipiens cor eorum. Dicentesenim fe efiè fapientes,ftulti fafti funt.Et mutauerut glo tiam ìncorruptibilis dei,in fimilitudinem ima ginis corruptibilis hominis & volucrum & quadrupedum & ferpentium.]Ecce eftpeccatu folummodo.Et pcena peccati effet, fi no adhuc ex hoc peccato & aliud fequeretur. Nam poft
infidelitate eoru fubditur: p r q,p t e R. quod tradidit illosdeus &c.] Qui igiturcognofcen tes dsuin,,non ficut deum glorificauerunt, ex éo peccato & caufa peccati ad hoc quoque perduri funt,vt ad cultum ferpentium &yolucru laberentur.Sed quoniam per hanc etiam cseci-tatem vfque ad immunditiam carnis &. contu-melias ceciderunt,ipfa infidelitatis eorum .cacci tas precedenti intelleftui & peccatu eft & pcena peccatùfubfequenti vero immunditiae, peccatum fafta eft & caufa peccati. Prioris itaque peccati merito,peccatorum fubfequentium fo-ueategitur,vtqui malum feiens perpetrai,de-inceps iufte in aliis etiam nefeiens cadat. Hoc quippe agitur,vt culpisculpac feriantùr,quate-nus fupplicia fiant p_ccantium,ipfa incrementa vitiorum.Merito itaque poft idololatri® cui pam fubditurrPropter quod tradidit illos deus &c . quoniam deus illoS iufte deferuit & pro-priis voluntatibus tradidit,qui libi pr^tulerant idòla,& ficut fcripturaloquitur.initium forni ^P,J4 cationis eft exquifitio idolorum,& adinuentio illorum corruptio vit? eft.Tradidit igitur illos ob idololatria,id eft,fubtrahendo gratia fiiam, permifit illos [Ire in defideria cordis eorum] id eft,vt inciderent in ea, quae cor eorum defi-derabat fecundum carnis ardorem: defideriadi co tendentia in immunditiam,id eft, in carnis maculationem vlque adeo, vt rfficiatcorpora fuacótumeliis] ideft,vt fibi ipfis applicét cor pora fua, i n contumeliis,]id eft, in contume-liofis operibus. Contumelia eft qua: ingeritur alicui contra dignitatem perfori®. Et ifti cor-poribusfuis ac nature grandem fecere contu-meliam,fubdendo fe tam pudendis turpitudi-nibus.Contumeliis affecerunt corporafua, & hoc[i n s e m e t i p s i s,]id eft etia foli fine aliisfe maculantes.Illi fic afficiunt corpora fua,qui commutauerunt veritatem dei in men-dacium,id eft,quod de deo uerum eft, dederunt x. idolo,quando ficut fcriptura dicif.Incommuni cabile nomen impofueruntlignis & lapidibus. Nomen quippe deitatis eft incommunicabile creaturis,quoniam folus creator proprie & vere deus nominatur.Sedgentiles hoc nome im-pofuerunt lignis & lapidibus,quando idòla lignea & lapideainftituerunt appellari deos. Et hoc eft quod nunc dicuntur,in mendacium ma tafie veritatemdei.Veritas enim dei, quòd ipfc veraciter deusfit. Quam veritatem vertitin mèdacium.qui idólum dicit vel putat effe deu. Falfum eft enim hoc. Nec folum ita veritatem mutauerunt in falfitatem,atftimates idòla deos effe,quodfalfumeft,fedetiam coluerunt ìpfa idòla,ne dicerét,non colo fimulacra,fed res eorum,vt folem & estera huiufmodi. Coluerunt non creatorem,fed creaturam,id eft,non deum, fed idòla,diligenter ornando coronis aureis ip
fas