37ז Diíp. III. Partit. VI. de Natura. 138
teria, deforma, quæ funt quædam naturæ, eau. fant aliam naturam, fcilicet compofitum ; at compofitum non caufat aliam naturam, & cer-tè Ariftoteli debetattribui interpretatio aliqua, quandoquidem ini. Adetapb. dicit compofitum effe naturam.
wow.ty.	Refi lutto fecunda : Quamuis ars non poflit
"«*"ף»¿¿ Præftare opera naturæ in fua propria virtute,at. ״r! p/uttf- tamen id poteft in virtute aliena. Probatur prt-^'wTin“ ma Pars : «ufædiuerfi ordinis non poffunt pro-virtute alie- ducere effeófum alterius ordinis, quàm illius in
, quo funt ; fed ars, feu caufæ artificiales funt di.
Pf09	A z- •	1• • ' T	!•I
uerfi omnino ordinis a caulis naturalibus, ergo non poffunt producere effeZus caufarum natu, ralium. Maior patet; caufæ enim fupernatiira-les non producunt effectus, nifi fupernaturales, vtdocentcommuniterTheologi defide, fpe, & Charitate : item caufæ naturales non poffunt producere effeZus fupernaturales in fua virtù, te¡; nam dum aqua in baptifmo lauat animas, hoc facit in virtute Dei eleuantis fupernaturali-ter aquam ad produZionemeffeZûs fup.ernatu-ratis: Minor vero argumenti probatur; ficutfe habet naturale ad fupernaturale, ita fe habet ar. tificiale ad naturale, fed naturale & fupernatu-rale funt diuerfi ordinis, ergo artificiale, &na-turale erunt diuerfi ordinis.
Probatur fecundo eadem prima pars: nui-la caufa poteft agere fuprafe; fed caufæ artifi. ciales funt inferiores caufis naturalibus, funt «nim veluti illarum pediffequæ, ergo ars non poteft fupra opus naturæ, quia tale opus eft fu. pra captum caufarum artificialium.
Pr.batar t. Secundam■ refolutionis partem tam multæ t*”• manifeftant experientiæ, vt nulli dubia relin-qui poflit ; per applicationem enim aZiuorum adpaffiua mira homines præftare folent, ipfi. x que naturæ videntur illudere : Inter infinitas experientias illam refero, quam Iulius Scaliger, exer. 23, in Cardanum de produzione pullorum in Ægypto quocunque tempore etiam hyema-li, polito enim, quòd generatio pulli fit natura-lis, vt nemo negabit, inferam : generatio pulli fit ab arte, fed generatio pulli eft opus naturæ, ergo ars facit opus naturæ : minor conceditur ab omnibus, maior probatur experientia illa, quam affert Scaliger ; dicit enim in Ægypto quofdam furnos conftrui cum multiplici for. nice , & in illis innumeram ouorum apponi multitudinem, deinde immitti ignem tepidum Ìèuremìffum,ficq; tepide calefaZa illa oua poft aliquod tempus euadere in pullos, & cum tanta quantitate,vt non in numero,fed in modio ven. dantur: vides ergo quomodo in hac experientia ars imitetur naturam ; Idem etiam dic deAlchy. mia, feu de arte faciendi verum aurum ; nam ex multorumfententia de faZo datur vera ars,quâ
alia metalla conuertantur in aurum.
De qua tamen re funt multæ opioiones;
nam Ruuius quaßion.4. in c. primum 2. Thffi & Conimb. 7. Volunt abfolutè impoffibi-lem effe Alchymiam : at Delrio lib.fr imo difauifi magi: quatuor hac de re profertfententias : pri. ma eft Abulenfis in cap. te. in exodi negan-iis quoque verum fieri poffe aurum arte chy-micâ. Secunda reputatur inter Thomiftas com. munis dicentes aurum quidem effici poffe arte
chymicâ, fed non veruna, quale eft inter homi, nés commune, Vnde inferunt, quòd male fa. ciant pharmacopolæ ilio auro vtente» in potio, nibus.
Tertia eft omnium chymicorum dicentium '׳(!1”'?א verum, & optimum effici sucum artechymicâ.
Quarta vult fieri ppffe aurum, fed difficillime ג fu7n durum & hanc pofteriorem exiftimo magis probabi. lem, quòd autem non fit imponìbile, patet ex /*״*• eo quod non impliçet ex parte caufæ efficientis, neque ex parte materia conuertibilis in aurum :
Non ex parte efficientis, quia efficiens eft ars, ars autem imitatur naturam, & producit opus na* turæ, tumex Ariftot. tum ex fup. refol. nimi. rum applicando atftiua paffiuis : Non etiam re-pugnat ex parte materi», aurum enim naturali, terfatftumnileft aliud, nifi materia quædam ex fulphure , & argento viuo compaia, ritè & de-bitèin terræ vifceribus per calorem folis deco-Za. At chymicus per artem poteft decoquere ritè, 8c debite fulphur, & argentum viuum, er- ׳ go & ad confezione veri auri peruenire -, Con-firmatur, quia videmus diZos chymicos mira circa metalla operari vnumquodque in aliud tranfmutando, ergo quare idem non poterunt præftare circa aurum ? Confirmatur experien-tiâ ; nam plumbum multo tempore expolitum aeris iniurijs, aut per varias !¡quefaZiones pur-gatum, accipit quandam argenti naturam, ergo multò meliùs dicemus id fieri poffe, & perfe-Ziùsper Chymici induftriam.
Obijcitur tamen primo : Non poteft fieri ok'i tranfitus de vnafpecie in fpeciem, fed metalla differunt fpecie, ergo vnum non poteft in aliud tranfiretat mutatio chymicaeft mutatio vnius metalli in aliud; vnde cùm hæc immutatio fit impoffibilis, ergo & illa.
Refpondeo negando metalla differre inter K’1P-fe fpecie perfeZâ : dum vero dicitur tranfitum non fieri de fpecie in fpeciem, inteilige de fpe-cie perfeZa. Adde quod efto metalla differrent fpecie perfeZâ, hoc tamen modo refpondefem» quòd videlicet non fiat tranfitus de fpecie in fpeciem remanente priori fpecie, concedo, eâ vero mutata, Nego: Exemplum fit ; Ex Binario fit ternarius numerus, vnde fpecies numeri mu. taturin aliam fpeciem numeri deperditâ nimi-rum priori fpecie ; Ita dum vnum metallum mutatur in a!iud,amittitfuam naturam, & acci-pit naturam alterius, in quod tranfmuratur.
Obijcitur	Vix poteft concipi, & onj. /■«»׳»•
cognofci natura metallorum : fed quomodo fiet vnius in aliud tranfmutatio, nifi naturam vt-riufque chymicus cognofcat ?
Refpondeo negando Chymicos ignorare naturam metallorum , fe enim optime callere naturam eorum profitentur.
Obijcitur Illud indicatur impoffibi. 0Hj. un». le fieri moraliter poffe, quod â nemine vnquam reperitur ‘fflZum ; fed verum aurum arte chy-mica faZum nufquam reperitur, imò leges ci. uiles damnant chymicos, ergo &c.
Refpondeo negando nunquam faZum effe verum aurum ; Coaliusenim Rodiginus narrat hb. 11. cap. ti. fuo tempore quendam hominem fuiftein Gallia, qui præ induftria quodlibet me. talium inaurum tranfmu.taret, fertúrque prae.
terito
' ־ .1'